ساختار سازمانی چیست؟ در این مقاله به معرفی ساختار سازمانی، متداولترین ساختارهای سازمانی موجود و مزایای و معایب آنها پرداختهایم.
همه شرکتها – حتی اگر اطلاعی از مفهوم ساختار سازمانی نداشته باشند – یک ساختار سازمانی مشخص دارند. احتمالاً شما هم یک ساختار سازمانی (organizational structure) برای شرکتتان داشته باشید. این ساختار در ۹۹ درصد موارد، شبیه یک هرم است؛ مدیران سطح C در بالای هرم قرار میگیرند و به ترتیب مدیریت میانی و درنهایت کارکنان در سطوح پایینتر میآیند.
بیشتر شرکتها بدون در نظر گرفتن زیرساختهای شرکت و بررسی سایر ساختارهای سازمانی، از این ساختار استفاده میکنند. اما این ساختارهای سلسله مراتبیِ متداول، برای همه شرکتها مناسب نیست. شاید تاکنون نمیدانستید که ساختارها و چارت های سازمانی، فقط به یک نوع چارت ختم نمیشوند و انواع مختلفی دارند.
نمودار سازمانی (یا ساختار سازمانی)، نموداری است که عناوین شغلی مختلف موجود در یک شرکت و ارتباط آنها را مشخص میکند. در واقع ساختارهای سازمانی، با هدف تبیین سیستم یک شرکت و نظم دهی به آن ایجاد میشوند.
به طور خلاصه میتوان گفت که ساختار سازمانی، یک ابزار مدیریتی است که برای پیشبرد اهداف تعریف شده و تعیین (و در صورت لزوم) تغییر استراتژیهای سازمان را تسهیل میکند.
به طور کلی ساختارهای سازمانی را می توان به هفت دستهی کلی تقسیمبندی کرد:
در این مقاله هفت نوع معمول ساختارهای سازمانی، دلایل استفاده از آنها و مزایا و معایب انواع نمودارهای سازمانی را به طور کامل بررسی میکنیم.
این مدل رایجترین نوع ساختار سازمانی است. در این مدل زنجیره فرمان از بالا (بهعنوانمثال، مدیرعامل یا مدیر) به پایین (بهعنوانمثال، کارکنان سطح ابتدایی و سطح پایین) میرود و هر کارمند یک سرپرست دارد.
ساختار سازمانی عملکردی ، مشابه ساختار سازمانی سلسله مراتبی، با موقعیتهایی با بالاترین سطح مسئولیت در بالا شروع میشود و پایین میآید. اما کارکنان را در درجه اول، با توجه به مهارتها و عملکرد مربوطه در شرکت سازماندهی میشوند. هر بخش هم بهطور جداگانه و مستقل اداره میشود.
یک ساختار سازمانی افقی یا مسطح، مناسب شرکتهایی است که فاصله سطوح کمی بین مدیران عالی و کارکنان رده پایینتر دارند. بسیاری از مشاغل نوپا یا همان استارتاپ ها قبل از اینکه به اندازه مورد نیازشان بزرگ شوند و بخشهای مختلف ایجاد کنند، از ساختار سازمانی افقی استفاده میکنند. البته برخی از سازمانها بعد از رشد هم این ساختار را حفظ میکنند تا همه کارکنان را به نظارت کمتر و مشارکت بیشتر تشویق کنند.
در ساختارهای سازمانی تقسیمی، دپارتمانهای مختلف یک شرکت بر منابع خود کنترل دارند و اساساً مانند یک شرکت در سازمانی بزرگتر عمل میکنند. هر بخش میتواند تیم بازاریابی، تیم فروش، تیم فناوری اطلاعات و غیره خود را داشته باشد. این ساختار برای شرکتهای بزرگ خوب عمل میکند زیرا به بخشهای مختلف قدرت میدهد تا بدون نیاز به گزارش دهی به مدیران اجرایی مختلف، تصمیمگیری کنند.
چارت سازمانی تقسیمی، انواع گوناگونی دارد:
تقسیمبندیها بر اساس نوع بازار، صنعت یا مشتری انجام میشود. یک شرکت بزرگ کالاهای مصرفی (مانند Target یا Walmart)، ممکن است کالاهای بادوام خود (پوشاک، لوازم الکترونیکی، مبلمان و غیره) را از بخشهای غذایی یا تدارکات جدا کند.
بخشها بر اساس خط تولید جدا میشوند. بهعنوانمثال، یک شرکت فناوری ممکن است بخشی را برای ارائه خدمات ابری خود اختصاص دهد، درحالیکه بقیه بخشها بر روی نرمافزارهای مختلف تمرکز میکنند، بهعنوانمثال میتوان Adobe و زیرمجموعه خلاقانه آن یعنی Illustrator، Photoshop و InDesign را نام برد.
تقسیمبندیها بر اساس منطقه، قلمرو یا ناحیه انجام میشود تا بومیسازی و تدارکات مؤثرتری ارائه دهد. ممکن است شرکتها دفاتر زیرمجموعه خود را در سراسر کشور یا جهان تأسیس کنند تا به مشتریان خود نزدیک شوند.
یک نمودار سازمانی ماتریسی شبیه یک شبکه است و تیمهای چندمنظورهای را نشان میدهد که برای پروژههای خاص تشکیل میشوند. بهعنوانمثال، یک مهندس ممکن است بهطور دائمی در بخش مهندسی به رهبری یک مدیر مهندسی فعالیت داشته باشد، اما در یک پروژه موقت به رهبری مدیر پروژه نیز کار کند. نمودار سازمانی ماتریسی هر دوی این نقشها و روابط گزارشگری را شامل میشود.
یک ساختار سازمانی مبتنی بر تیم، کارکنان را با توجه به تیمهای مختلف گروهبندی کند. در مورد متدولوژی اسکرام و تیم های تایگر بیشتر مطالعه کنید تا بتوانید ساختار مبتنی بر تیم بهتری شکل دهید. ساختار سازمانی تیمی معمولاً بهمنظور برهم زدن سلسلهمراتب سنتی، تمرکز بیشتر بر حل مشکلات، همکاری و کنترل بیشتر روی کارکنان ایجاد میشود.
این روزها، تعداد کمی از کسبوکارها همه خدمات خود را زیر یک سقف قرار میدهند؛ اما سروکله زدن با تعداد زیادی از فروشندگان، پیمانکاران فرعی، فریلنسرها، مکانهای خارج از دفتر اصلی و دفاتر زیرمجموعه میتواند گیجکننده باشد. ساختار سازمانی شبکه، گسترش منابع را توجیه میکند. همچنین میتواند یک ساختار داخلی را توصیف کند که بیشتر بر ارتباطات و روابط باز تمرکز دارد تا سلسلهمراتب.
ساختار سازمانی، نموداری برای تعیین ارتباط عناوین شغلی یک سازمان است و با هدف سازماندهی موقعیت یک شرکت مورداستفاده قرار میگیرد. در گذشته بیشتر از ساختار سازمانی سلسله مراتبی استفاده میشد؛ اما امروزه با پیشرفت دنیای کسبوکار و تنوع موقعیتهای شغلی، ساختارهای سازمانی دیگری هم تعریف شدهاند. در این مقاله به معرفی متداولترین ساختارهای سازمانی موجود و مزایای و معایب استفاده از آنها پرداختیم.
در نهایت توصیه میکنیم که ساختارهای سازمانی خود را بر اساس نیازهای سازمان و فرهنگ شرکت انتخاب کنید.
.