اسکرام چیست؟ راهنمای هر آن‌چه که باید در مورد اسکرام (Scrum) بدانید

اگر به‌تازگی کسب‌وکاری را راه‌اندازی کرده‌اید یا در حال مدیریت یک تیم پروژه هستید، احتمالاً با چالش‌هایی مثل هماهنگ‌کردن اعضای تیم، مدیریت زمان، اولویت‌بندی کارها و تحویل به‌موقع مواجه شده‌اید. یکی از روش‌های مؤثر برای عبور از این چالش‌ها، استفاده از چارچوب اسکرام (Scrum) است.
 

استارتاپی ایرانی به نام آرامین، در حوزه طراحی اپلیکیشن سلامت روان فعالیت می‌کند. اعضای این تیم کوچک شامل چند برنامه‌نویس، یک طراح رابط کاربری، یک روانشناس و یک بازاریاب دیجیتال بودند. در ابتدا، همکاری خوبی بین اعضا مشاهده می‌شد، اما به مرور زمان مشکلاتی پدید آمد: عدم شفافیت در وظایف، ناهماهنگی در تحویل‌ها، بازخورد دیرهنگام و سردرگمی در اولویت‌بندی‌ها. اینجا بود که این تیم تصمیم گرفت از اسکرام استفاده کند. با تعریف نقش‌ها (مانند اسکرام مستر)، برگزاری جلسات روزانه، برنامه‌ریزی اسپرینت‌های دو هفته‌ای، و ایجاد بک‌لاگ محصول، به‌تدریج نظم و شفافیت به پروژه بازگشت.
شما هم اگر با چالش‌های این چنینی مواجه هستید، بهتر است به استفاده از اسکرام توجه کنید. ما در این مقاله همه چیز درباره اسکرام را توضیح می‌دهیم.

اسکرام چیست؟

اسکرام (Scrum) یک چارچوب چابک (Agile Framework) برای مدیریت پروژه‌هاست که به تیم‌ها کمک می‌کند تا در محیط‌های پیچیده، کارآمدتر و سازگارتر عمل کنند. اسکرام بر پایه‌ی تکرارهای کوتاه‌مدت (اسپرینت‌ها)، همکاری تیمی مستمر، و بازخورد منظم طراحی شده است تا امکان توسعه تدریجی محصول فراهم شود.

اسکرام یک سری جلسات، ابزارها و نقش‌ها را تعریف می‌کند تا یک پروژه را با موفقیت تحویل دهد. درست مثل یک تیم ورزشی که خودش را برای یک مسابقه بزرگ آماده می‌کند، اسکرام هم به تیم‌ها امکان مدیریت خودشان، درس گرفتن از تجربیات‌شان و تطابق با تغییرات را می‌دهد.
 

مدل آبشاری چیست؟

مدل آبشاری (Waterfall Model) یکی از روش‌های سنتی و ساختارمند در مدیریت پروژه و توسعه نرم‌افزار است که فرآیند انجام کارها را به صورت خطی و مرحله‌به‌مرحله دنبال می‌کند.

 
درست مثل آب آبشار که پایین می‌ریزد و امکان بازگشت آن نیست. در پروژه‌هایی که با مدل آبشاری پیش می‌روند، وقتی کار پیچیده می‌شود، درخواست برای تغییر زیاد است، اما امکانش نیست. اینجاست که به مدل اسکرام روی می‌آورند. چون در مدل اسکرام امکان تغییر و حتی مطابقت با تغییر وجود دارد و به راحتی می‌توان مسائل پیچیده را با مدل اسکرام حل کرد.
 

اعضای تیم اسکرام و وظایفشان

یک تیم اسکرام همیشه از سه عنصر اصلی تشکیل می‌شود؛ مالک محصول، اسکرام مستر و اعضای تیم توسعه. تیم‌های اسکرام غالباً کوچک هستند. حدود ده عضو یا حتی کمتر برای اطمینان از بهینه بودن ارتباطات و بهره‌وری و عملکرد بهتر همیشه توصیه می‌شود. بیایید با مسئولیت هر عنصر بیشتر آشنا شویم.

مالک محصول (Product Owner)

مالک محصول، کسی است که در مورد نحوه موفقیت در پروژه، حرف آخر را می‌زند؛ چون ذینفع اصلی است. درواقع مالک محصول، ایده یا هدفی را تصور کرده و تیم را موظف به اجرای آن می‌کند. مالک محصول درواقع مسئول این است که مطمئن شود تیم اسکرام با اهداف کل محصولی که تیم در آن مشارکت دارد، همسو هست یا نه. همچنین نیازهای تجاری محصول مثل انتظاراتی که مشتری دارد و روندهای بازار را کشف و درک می‌کنند. برای این منظور با مدیران محصول و سایر سهامداران خارج از تیم در تماس هستند. مسئولیت‌های مالکان محصول شامل موارد زیر است؛

• توسعه و بیان صریح هدف محصول
• صورت حساب واضح از بک‌لاگ محصول (یا همان لیست رتبه‌بندی شده از تمام فاکتورهای گنجانده شده در یک محصول)
• سفارش بک‌لاگ محصول براساس اولویت‌بندی
• حصول اطمینان از شفاف بودن، قابل مشاهده بودن و قابل درک بودن بک‌لاگ محصول
• ارتباط با ذینفعان خارجی و انتقال نیازها و انتظارات آن‌ها به تیم

اسکرام مستر (Scrum Master)

در حالی که مالک محصول اغلب مبدع پروژه است، اکثر اعضای تیم برای گرفتن مشاوره و راهنمایی‌های لازم از شخص اسکرام مستر کمک می‌گیرند. این وظیفه اسکرام مستر است که تیم را منظم و اکتیو نگه دارد، موانع پیشرفت کار را بردارد و ارتباط بین مالک محصول و سایر اعضای تیم را توسعه دهد و تسهیل کند.

پایبندی به اصول، فرآیندها و شیوه‌های چابک، هستۀ اصلی مأموریت اسکرام مستر است. اسکرام مستر همان‌طور که به تیم توسعه خدمت می‌کند، به سازمان و صاحب محصول نیز خدمات ارائه می‌دهد. از جمله وظایف اسکرام مستر:

• کمک به یافتن تکنیک‌هایی برای تعریف هدف محصول و مدیریت بک‌لاگ محصول
• رهبری، آموزش و مربی‌گری تیم
• برنامه‌ریزی و مشاوره‌ی اجرای اسکرام در طول پروژه است.

تیم توسعه

وقتی زمان اجرای اسپرینت فرا می‌رسد، صاحب محصول و اسکرام مستر یا مدیر محصول به تیم توسعه مراجعه می‌کنند. تیم‌ها مسئول اجرای طرحی هستند که توسط مالک محصول ارائه شده و تحت هدایت اسکرام مستر قرار دارد. تیم توسعه متشکل از افرادی است که هر یک مهارت خاص خود را دارد و به وظیفۀ تعیین‌شده‌ای مشغول می‌شود. به طور مثال تیم توسعه شامل؛ یک شخص کپی‌رایتر برای تولید محتوا، گرافیست برای خلق تصاویر و لوگوها و مدیر خلاق برای تصور و تأیید طرح کلی آگهی و همچنین مهندسان کامپیوتر و تحلیلگران است.

البته همه اعضای تیم توسعه همیشه مسئولیت‌های یکسانی ندارند. ولی به طور کلی یک تیم توسعه وظایف زیر را به عهده دارد:

• کمک به برنامه‌ریزی و رسیدن به هدف
• استفاده از داده‌ها برای پیدا کردن بهترین شیوه‌ها برای توسعه­‌ی محصول
• تست محصولات و نمونه‌های اولیه
• رفع اشکالات و تضمین کیفیت

اجزای اسکرام

تیم‌های استکرام از یک سری ابزارها استفاده می‌کنند تا مشکلات را حل کرده و پروژه‌ها را مدیریت کنند. اجزای اسکرام، برنامه‌ریزی دقیق و اطلاعات کار را در اختیار تیم اسکرام قرار می‌دهند که عبارتند از:
 

بک لاگ محصول (product backlog)

بک‌لاگ محصول، فهرستی از ویژگی‌ها، الزامات، پیشرفت‌ها و تعمیراتی است که برای موفقیت پروژه باید تکمیل شوند. این جزء اسکرام اساسا to-do لیست تیم است و همواره بررسی می‌شود تا مطابق با تغییرات بازار باشد.
 

بک‌لاک اسپرینت (Sprint backlog)

بک‌لاگ اسپرینت فهرستی از آیتم‌هایی است که باید توسط تیم توسعه در چرخه اسپرینت فعلی تکمیل شود. قبل از شروع هر اسپرینت، تیم انتخاب می‌کند که کدام آیتم‌های بک‌لاگ محصول به دردش می‌خورد.
 

افزایشی (increment)

جزء افزایشی گامی در جهت رسیدن به یک هدف یا بینش است. این محصول نهایی قابل استفاده از اسپرینت است. تیم‌ها می‌توانند روشهای مختلف را با هم تطبیق دهند تا اهداف اسپرینت خود را مشخص کنند.

ارزش‌های اسکرام

اسکرام در اوایل دهه 1990 توسط جف ساترلند و کن شوابر که به دنبال گسترش و به‌کارگیری این مفهوم در توسعه نرم‌افزار بودند، رایج شد. آن‌ها استدلال کردند که برای به‌کارگیری موفق مدیریت پروژه اسکرام، افراد درگیر باید به پنج ارزش پایبند باشند؛
 

چون این ارزش‌ها به تیم اسکرام با توجه به نحوه عملکردشان، جهت می‌دهد. همچنین روش استفاده از اسکرام باید به نحوی باشد که این ارزش‌ها را تقویت کند.

در نهایت وقتی این ارزش‌ها توسط تیم اجرا می‌شود، اعتماد شکل می‌گیرد. و وقتی اعتماد شکل بگیرد، درواقع ستون اسکرام شکل گرفته است.

ویژگی‌های اسکرام

چارچوب اسکرام بر شش اصل اساسی تکیه دارد. دستورالعمل‌هایی که باید در هر پروژه دنبال شوند تا تمرکز تیم از دست نرود و پروژه به پیروزی برسد.

1. کنترل فرآیند تجربی

در اسکرام، فرآیند تجربی به جای تئوری مبتنی بر مشاهده شواهد سخت و آزمایش است. برای کنترل فرآیند تجربی سه ایده وجود دارد:

• شفافیت
• بازرسی
• انطباق

به این معنا که هر مرحله­ کاملاً واضح و روشن باشد، فعالیت‌های مرتبط مورد بازرسی قرار گیرد تا امکان خطا را به حداقل برساند و با هدف کلی و نهایی منطبق باشد.

2. خودسازماندهی

از آن‌جایی که فرآیند اسکرام به افراد زیادی متکی است، خودسازماندهی اصلی ضروری و مهم است. همۀ افراد درگیر در پروژه، این اختیار را دارند که به طور مستقل کار کنند. ولی اصل خودسازماندهی امکان تعهد و جلب مشارکت در بین اعضا را فراهم می‌کند.

3. همکاری

اسکرام یک فرآیند مشارکتی است. بنابراین اصل همکاری در اسکرام بر سه بعد متمرکز است:

• آگاهی
• بیان
• تخصیص

اعضا با آگاهی از عملکرد یکدیگر و همکاری در پیش‌برد کار سریع‌تر به نتیجه می‌رسند.

4. اولویت‌بندی بر ارزش

این اصل شامل سازماندهی و اولویت‌بندی وظایف براساس ارزش آن‌ها و چگونگی تکمیل آن‌ها می‌شود.

5. تایم اسپرینت (Sprint)

در اسکرام، کارها به صورت اسپرینت (مدت زمانی که تیم پروژه برای انجام یک سری اقدامات بر روی محصول دارد تا وظایف خود را انجام دهد) انجام می‌شوند و مدت زمان مشخصی برای هر کدام تعیین می‌شود. سایر عناصر، از جمله برنامه‌ریزی اسپرینت و جلسات روزانه نیز زمان شروع و توقف مشخصی دارند. این زمان‌بندی تضمین می‌کند که همۀ افراد درگیر می‌دانند با احتساب حذف زمان تلف‌شده و تأخیرات، دقیقاً چه مقدار زمان برای هر مرحله اختصاص داده شده است.

6. توسعه تکراری

این اصل نهایی بیانگر این درک است که یک پروژه ممکن است در طول فرآیند توسعه نیاز به پالایش چندین بار داشته باشند. توسعه تکراری درواقع به تیم اجازه می‌دهد تا تنظیمات را انجام دهد و تغییرات را آسان‌تر مدیریت کند.

کار تیمی می‌تواند رسیدن به هدف و رؤیای تیم را به راحتی ممکن سازد. برای همین باید در مورد هر پروژه به کمک‌ها و همکاری‌های تیم با روش اسکرام تأکید کنید. هر عضو در هر بخشی از تیم که باشد همه باید در فرآیند اسکرام مشارکت داشته باشند. به عبارت دیگر، عملکرد اسکرام بر اساس سلسه مراتب ساخته نشده است. بلکه برای دستیابی به هدف، با هر عضو یکسان رفتار می‌شود.

جلسات اسکرام چطور برگزار می‌شود؟

رویدادهای اسکرام مجموعه‌ای از جلسات مستمر هستند که تیم‌ها در فواصل زمانی مشخص برگزار می‌کنند. برخی از رویدادهای اسکرام عبارتند از:
 

برنامه ریزی اسپرینت

در این رویداد، تیم کاری را که باید در اسپرینت بعدی تکمیل شود، تخمین می‌زند. اعضای تیم، اهداف اسپرینت را مشخص می‌کنند که اهداف خاص، قابل اندازه‌گیری و قابل حصول هستند.
 

اسپرینت

اسپرینت مدت زمان واقعی است که تیم اسکرام با هم همکاری می‌کنند تا یک رویداد را به اتمام برسانند. معمولا مدت زمان دو هفته برای یک اسپرینت تعیین می‌شود که بسته به نیازهای پروژه و تیم، متغیر خواهد بود.
 

اسکرام روزانه

اسکرام روزانه یک جلسه کوتاه و مختصر است که در آن اعضای تیم برای آن روزشان برنامه‌ریزی می‌کنند. در این جلسه درباره کار انجام شده خود گزارش می‌دهند و اگر مشکلی داشته باشند، مطرح می‌کنند.
 

بررسی اسپرینت

در پایان اسپرینت، اعضای تیم دور هم جمع می‌شوند تا کار تکمیل شده را بررسی کنند و آن را به سهامداران نشان دهند.
 

اسپرینت گذشته نگر

اعضای تیم دور هم جمع می‌شوند تا درباره کاری که در طول اسپرینت انجام داده‌اند، بحث کنند. در اینجا نظرات و ایده‌هایی مطرح می‌شود که برای بهبود اسپرینت‌های بعدی استفاده می‌شود.

مدیریت پروژه اسکرام چطور اجرا می‌شود؟

متدولوژی اسکرام مبتنی بر مجموعه‌ای‌از اقدامات و نقش‌های مشخص است که باید در طول فرآیند توسعه یک نرم افزار انجام شوند. در پروژه اسکرام به ازای اجرای اصول چابک که مورد توافق همه اعضای تیم محصول است، به همه اعضا پاداش داده می‌شود.
 

اجرا اسکرام به این ترتیب است که پروژه در بلوک‌های موقت کوتاه مدت و دوره‌ای به نام اسپرینت اجرا می‌شود که معمولاً بین 2 تا 4 هفته طول می‌کشد که کارها طی یک فرایند چرخشی بازخورد و بازتاب می‌گیرد. هر اسپرینت به خودی خود یک موجودیت است، یعنی یک نتیجه کامل از محصول نهایی را ارائه می‌کند که می‌توان در صورت درخواست با کمترین تغییر ممکن به مشتری تحویل داد.
 

به عنوان یک نقطه شروع، در فرایند مدیریت پروژه اسکرام، فهرستی از اهداف یا الزامات تهیه می‌شود تا برنامه پروژه طبق آن تهیه گردد. البته مشتری پروژه این اهداف را با در نظر گرفتن تعادل ارزش و هزینه آن اولویت بندی می‌کند، به این ترتیب کارهایی که باید تکرار شود و بخش‌هایی که باید در نهایت تحویل مشتری بشود مشخص خواهد شد.
 

درست است که روش اسکرام عمدتاً برای توسعه نرم‌افزار استفاده می‌شود، اما سایر بخش‌ها مانند تیم‌های فروش، بازاریابی و منابع انسانی و غیره نیز با پیاده‌سازی این متدولوژی در مدل‌های سازمانی خود می‌توانند از مزایای آن استفاده کنند.

اسکرام و اجایل (Agile) تفاوت یا تشابه

بحث در مورد اسکرام و اجایل شبیه بحثِ اول مرغ بوده یا تخم مرغ نیست! و اساساً قبل از این‌که این دو به وجود بیایند، روش سنتی و ساختاریافته برای مدیریت پروژه‌ها وجود داشت. ولی هنوز خیلی‌ها اسکرام و اجایل را یکسان می‌دانند درحالی که در عین تشابه، تفاوت‌هایی با هم دارند. به زبان ساده می‌توان چنین گفت:

Agile یک نوع طرز فکر است. روش فکر کردن در مورد یک مشکل، یا یک دیدگاه خاص برای رسیدن به یک راه حل. از طرف دیگر، اسکرام یک روش برای پیاده‌سازی این طرز فکر است. یعنی اسکرام در هستۀ خود روشی است که سعی می‌کند به سؤالاتی که Agile مطرح می‌کند، پاسخ دهد.

تشابه این دو در اهدافی است که دنبال می­‌کنند. ارائه یک محصول کارآمد به نحوی در نهایت به ثبت بازخوردهای مثبت از جانب مشتری برسد، هدفی است که هم اسکرام و هم Agile در نظر دارند.
 

متد اجایل این است که اغلب از شگرد زمان توسعه کوتاه‌تر برای پیشبرد پروژه و جلب رضایت مشتری استفاده می‌کند. درواقع این تکرارهای کوتاه و منظم اجازه می‌دهد تا ترتیب تغییر در چرخه‌های بعدی گنجانده شود و چیزی از قلم نیفتد. از دوباره‌کاری پرهیز می‌کند و بدین ترتیب با نیازهای مشتری هماهنگ‌تر ‌شود.

نتیجه گیری

اسکرام یک چارچوب چابک برای مدیریت پروژه‌هاست که با تقسیم کار به بخش‌های کوچک‌تر، همکاری تیمی، بازخورد مستمر و توسعه تدریجی، به افزایش بهره‌وری و کیفیت محصول کمک می‌کند. این چارچوب با نقش‌های مشخص (مالک محصول، اسکرام مستر، تیم توسعه) و رویدادهایی مانند اسپرینت و جلسات روزانه، امکان سازگاری با تغییرات و تحویل مداوم ارزش به مشتری را فراهم می‌آورد. برخلاف مدل‌های سنتی مثل آبشاری، اسکرام بر انعطاف‌پذیری و مشارکت تیمی تاکید دارد و در صنایع مختلف فراتر از توسعه نرم‌افزار نیز قابل استفاده است.

×