خلاصه کتاب تئوری انتخاب ویلیام گلاسر و ۴ نکته اساسی این کتاب

در زمانی که همه، همه چیز را گردن هم می‌انداختند، ویلیام گلاسر با بیان تئوری انتخاب خط بطلانی بر همه این نظریات کشید! او معتقد بود هم رفتارهای ما به خود ما و درونمان بستگی دارد و برای کنترل رفتارها و عادت‌هایمان فقط باید به خودمان تکیه کنیم. ویلیام تعداد زیادی مخالف سرسخت داشت که معتقد بودند، رفتارهای ما واکنشی به کنش دیگران است.

نگرش منتقدان آقای گلاسر از نوع روانشناسی برون‌نگر است. این افراد معتقد بودند، ریشه هر اتفاقی را باید در بیرون از خود جستجو کرد. ویلیام گلاستر از سال  1998 در قالب کتاب تئوری انتخاب، نظریه خود در روانشناسی را منتشر کرد و این کتاب تا به امروز از پرفروش‌ترین کتاب‌های حوزه روانشناسی است. به ویژه اینکه در سوگیری شناختی کمک قابل توجهی به ما می‌کند. در ادامه این متن همراه ما باشید تا به قسمت‌های مهم و جالب این کتاب اشاره کنیم.
 

تئوری انتخاب چیست؟

تئوری انتخاب، نظریه‌ای در روان‌شناسی است که توسط ویلیام گلاسر مطرح شد. این نظریه برمبنای یک اصل ساده قرار دارد که هر فرد روی فکر و عمل خودش کنترل کامل داشته، اما قدرت محدودی در کنترل دیگران دارد. همچنین تئوری انتخاب بیان می‌کند که همه رفتارهای ما انتخابی هستند و از درون ما ریشه می‌گیرند نه از بیرون.
تئوری انتخاب می‌گوید ما مسئول شادی، ناراحتی، موفقیت یا شکست خودمان هستیم؛ چون هر رفتار، نتیجه‌ی انتخاب‌های ماست.

ساختار رفتار ما از نظر ویلیام گلاسر

تئوری انتخاب بر این اعتقاد استوار است که رفتارهای ما دارای ساختاری خاص هستند. این ساختار دارای چهار فاکتور زیر است:

• عمل
• فکر
• احساس
• فیزیولوژی

ویلیام گلاسر معتقد بود که روی عمل و فکر به صورت کامل کنترل داریم. او می‌گفت ما بر اساس این دو فاکتور رفتارهایمان را بروز می‌دهیم و این دو عامل مانند دو چرخ جلوی اتوموبیل رفتار و جهت ما را نشان می‌دهند. گلاسر در کتاب تئوری انتخاب، احساس و فیزیولوژی را به دو چرخ عقب یک اتوموبیل تعبیر کرد که به دنبال جهت چرخ‌های جلو حرکت می‌کنند.
 

او بر این باور بود که عمل (خندیدن، راه رفتن و …) و فکر (تحلیل کردن، ارزیابی کردن و …) ما احساس و فیزیولوژی ما را تعیین می‌کند. در واقع این حالت بدن ما است که به احساسمان می‌گوید چه چیزی بروز بدهد و به بدنمان می‌گوید چه واکنش فیزیولوژی نشان دهد.

رفتارهای انسان بر اساس انتخابش شکل می‌گیرد

گلاسر معتقد بود تمام رفتارهای ما، ناشی از انتخاب‌هایمان است. دیگران هیچ تاثیری روی رفتار ما ندارند و این ما هستیم که یک اقدام را انجام می‌دهیم. دکتر گلاسر جوری معتقد به زمان حالا و اعتقاد خودمان بود؛ که حتی باور داشت کودکی ما در رفتارهای امروز ما تاثیری ندارد. او معتقد بود که رفتارهای ما ناشی از انتخاب‌های ما هستند و انتخاب‌هایمان نیز برای ارضای یکی از پنج نیاز مهم ما است که در هرم مازلو به آنها اشاره شده است.
 

پنج نیاز اساسی انسان

ویلیام گلاسر معتقد بود که نیازهای مهم ما را می‌تواند به پنج دسته تقسیم کند و تمام نیازهای ما که با آن‌ها انتخاب می‌کنیم در یکی از دسته‌های زیر جای می‌‌گیرد:

1. نیاز به زنده ماندن و بقا که جهانی است
2. عشق و تعلق خاطر که درونی است
3. قدرت که با نیازهای دیگر همپوشی دارد
4. آزادی که هر لحظه تامین می‌شود
5. تفریح که با نیازهای دیگر در تناقض است

مزیت تئوری انتخاب آن است که رفتارهای ما را به جای گره زدن به فاکتورهایی که روی آن‌ها کنترل چندانی نداریم، به خودمان که بیشترین کنترل را می‌توانیم داشته باشیم مرتبط کرده‌است. با این رویکرد دیگر افراد از یکدیگر توقع زیادی ندارند و تمام مشکلاتشان را در خود جستجو می‌کنند.
 

10 اصل تئوری انتخاب

آقای ویلیام گلاسر در فصل انتهایی کتاب تئوری انتخاب، ده اصل بسیار مهم کتابش را بازگو کرد. این ده اصل به شرح زیر است:

1. تنها کسی که ما می‌توانیم رفتارهایش را کنترل کنیم، خودمان هستیم.
2. تنها چیزی که بین ما و دیگران رد و بدل می‌شود، اطلاعات است. این‌که با این اطلاعات چه کنیم، به انتخاب خودمان بستگی دارد.
3. تمام مشکلات روانشناختی بلندمدت، از جنس «مشکلات در رابطه» هستند.
4. مشکل رابطه‌ای، همواره بخشی از زندگی کنونی ما است. ما می‌توانیم از خیلی چیزها آزاد شویم. اما هرگز نمی‌توانیم بدون حداقل یک رابطه‌ی شخصی رضایت‌بخش، شادمانه زندگی کنیم.
5. رویدادهای دردناک گذشته، در آن‌چه امروز هستیم نقش مهمی دارند؛ اما مرور دوباره‌ی آن‌ها، کمک چندانی به نیاز امروز ما (بهبودِ رابطه‌ی فعلی‌مان) نمی‌کند.
6. ما پنج محرک اصلی ژنتیکی داریم: نیاز به زنده ماندن، نیاز به عشق و تعلق خاطر، نیاز به قدرت، نیاز به آزادی، نیاز به تفریح
7. ما برای تأمین این نیازها، باید یک یا چند تصویر را در دنیای کیفی خود بهبود دهیم. دکتر گلاسر دنیای کیفی را «آلبوم شخصی» تمام افراد، چیزها، ایده‌ها و ایده‌آل‌ها توصیف می‌کند که کیفیت زندگی ما را بهبود می‌دهند.
8. ما از لحظه‌ی تولد تا مرگ، مشغول «رفتار کردن» هستیم. رفتار کلی (Total Behavior) از چهار بخش جدایی‌ناپذیر تشکیل شده است: عمل، فکر، احساس و فیزیولوژی
9. رفتارها همیشه باید در قالب فعل یا مصدر بیان شوند [و حتماً خودمان فاعل جمله‌ها باشیم]. به جای من افسرده شده‌ام یا دچار افسردگی هستم، بگوییم من انتخاب کرده‌ام افسرده باشم؛ من افسردگی می‌کنم؛ یا خودم را افسرده کرده‌ام.
10. رفتار همیشه انتخابی است. البته ما روی دو بخش فکر و عمل قدرت انتخاب داریم و فیزیولوژی و احساس، به عنوان تابعی از این انتخاب ما، تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

نکات اساسی کتاب تئوری انتخاب

بیایید چند نکته مهم در رابطه با تئوری انتخاب را بررسی کنیم.
 

1. درمان واقعیت

درمان واقعیت، روش مشاوره‌ای است که گلاسر در سال 1965 مطرح کرد. درمان واقعیت به شدت برمبنای تئوری انتخاب قرار دارد. درک عمیقی از تئوری انتخاب، توانایی استفاده از درمان واقعیت را افزایش می‌دهد.
از آنجاییکه منبع تقریبا تمام مشکلات انسان، ارتباط نامطلوب یا عدم وجود ارتباط با افراد مهم است، لذا هدف روش درمان واقعیت، کمک به پیوند افراد به یکدیگر است.
 

2. دنیای کیفی

دنیای کیفی، یک مکان خاص در ذهن شماست که در آن، تصاویر ذهنی از هر چیزی که بخواهید را ذخیره می‌کنید. افراد، مکان‌ها، چیزها، ارزش‌ها و باورهایی که مهم هستند در آنجا باقی می‌مانند. تنها چیز لازم برای پذیرش دنیای کیفی، این است که باید حس خوبی به شما بدهد و حداقل یک یا چند تا از نیازهای اساسی شما را برآورده کند.
 

3. تفاوت روانشناسی کنترل درونی و بیرونی

یکی از اصول مهم تئوری انتخاب این است که تمام رفتارهای انسان، هدفمند هستند. یعنی تمام رفتارهای شما، بهترین تلاش شما در آن زمان هستند و باتوجه به اطلاعاتی که دارید، چیزی را باید به دست آورید که به طور موثرتری به نیازهای شما پاسخ می‌دهد.
روش تئوری انتخاب در زندگی شما شامل تحل در ذهن و رفتار شما از روانشناسی کنترل بیرونی می‌شود، باوری که معتقد است تجربیات و رفتارهای شما به واسطه عوامل بیرونی تعیین می‌شود؛ عواملی مثل: شانس، شرایط و سایر افراد؛ و همچنین روانشناسی کنترل درونی، باوری که می‌گوید شما خودتان مسئول انتخاب‌هایتان و پیامدهای آنها هستید.
 

به عبارت دیگر، روش کنترل بیرونی، دیگران را به خاطر نتایج به دست آمده سرزنش می‌کند، اما روش کنترل درونی، خود فرد را مسئول پیامدهای انتخاب‌هایش می‌داند.
 

4. نقش تئوری انتخاب در روابط

تئوری انتخاب به افراد کمک می‌کند کنترل و مسئولیت رفتارها و اقداماتش را به عهده بگیرد. در این تئوری، فرد کنترل کاملی بر خودش دارد، به طوری که می‌تواند روابطش را کنترل کند و مسئولیت آنها را به عهده بگیرد. فرد به رفتارها و اعمال طرف مقابل خوب توجه می‌کند و سپس تصمیم می‌گیرد که با او ارتباط داشته باشد یا نه. و البته که تمام مسئولیتش به عهده خودش است.

نتیجه‌گیری

تئوری انتخاب ویلیام گلاسر یادآور می‌شود که مسئول اصلی رفتار و احساس‌های ما خودمان هستیم. رفتارهایمان نتیجه‌ی انتخاب‌هایی است که برای برآورده کردن پنج نیاز اساسی زندگی (بقا، عشق، قدرت، آزادی و تفریح) انجام می‌دهیم. با پذیرفتن این مسئولیت، به جای سرزنش دیگران یا گذشته، می‌توانیم روابط بهتری بسازیم و کیفیت زندگی‌مان را بهبود دهیم.

×