این صحنه برای همه ما آشناست: یک ابزار هوش مصنوعی را باز کرده‌ایم، چیزی نوشته‌ایم و منتظر یک پاسخ شگفت‌انگیز مانده‌ایم… اما خروجی آن‌قدر که انتظار داشته‌ایم مفید یا دقیق نبوده. یاد گرفتن این که چطور با ابزارهای هوش مصنوعی صحبت کنیم، می‌تواند مسیر تجربۀ ما را از کاربردهای AI در کسب‌وکار تغییر دهد. این تجربه برمی‌گردد به مهارت پرامپت نویسی هوش مصنوعی ما که با تمرین به دست می‌آید.
پرامپت نویسی چیست؟
پرامپت همان محتوای متنی است که ما به هوش مصنوعی می‌دهیم تا از آن خروجی بگیریم. پس پرامپت نویسی یعنی بهترین محتوای متنی را برای مکالمه با هوش مصنوعی بنویسیم تا پاسخ موردنظرمان را دریافت کنیم.
در واقع نوشتن پرامپت شبیه یک گفت‌وگوی متنی با یک انسان است؛ با این تفاوت که طرف صحبت ما یک مدل زبانی هوشمند مثل ChatGPT خواهد بود.
پرامپت‌ها می‌توانند بسیار ساده یا بسیار پیچیده باشند؛ از یک جمله‌ی کوتاه گرفته تا چند پاراگراف شامل جزئیات و دستورالعمل‌های خاص. حتی مدل‌های جدیدتر قادر به درک ورودی‌های چندرسانه‌ای مثل تصویر و صدا هم هستند.
اما نکته این‌جاست: مهم نیست ابزار شما چقدر پیشرفته باشد؛ همچنان کیفیت خروجی که دریافت می‌کنید، به سطح آموزش پرامپت نویسی شما بستگی دارد.
هوش مصنوعی چطور به پرامپت پاسخ می‌دهد؟
یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های مدل‌های زبانی این است که می‌توانند خودشان را با درخواست انسان هماهنگ کنند. اما برای رسیدن به نتیجه بهتر، شما باید نقش راهنما را ایفا کنید و این یعنی نحوه پرامپت نویسی را به دقت یاد بگیرید.
تقریباً تمام ابزارهای پیشرفته مانند ChatGPT، Claude و سایر مدل‌ها، بر پایه‌ی ترکیبی از پردازش زبان طبیعی (NLP) و یادگیری ماشینی (ML) ساخته شده‌اند. یعنی آن‌ها قادرند زبان انسانی را بفهمند.
علاوه بر این، برخی پلتفرم‌ها مثل چت‌بات‌های تجاری، از قابلیت تشخیص نیت کاربر (Intent Recognition) هم استفاده می‌کنند. یعنی می‌توانند بر اساس محتوای سوال، احساس و هدف پنهان پشت درخواست شما را هم تحلیل کنند.
چرا پرامپت خوب مهم است؟
هرچقدر پرامپتی که می‌نویسید دقیق‌تر، مشخص‌تر و واضح‌تر باشد، هوش مصنوعی هم می‌تواند پاسخ دقیق‌تری ارائه کند. اینجا دقیقاً همان‌جاست که بحث مهندسی پرامپت (Prompt Engineering) مطرح می‌شود. مهندسی پرامپت یعنی انتخاب درست کلمات، جملات، علائم و ساختارهایی که بهترین نتیجه ممکن را از مدل‌های هوش مصنوعی بیرون بکشند.
سه راهکار کلیدی برای نوشتن پرامپت مؤثر
نوشتن پرامپت‌های دقیق و هدفمند می‌تواند کیفیت پاسخ هوش مصنوعی را به طور قابل توجهی ارتقا دهد. در ادامه 3 مورد از اصول پرامپت نویسی که حتماً باید به آن مسلط باشید را آورده‌ایم.
1-ارائه‌ی زمینه و اطلاعات کافی
فرض کنید می‌خواهید درباره بهترین زمان پاییز برای تماشای برگ‌های رنگی در شیراز سؤال کنید. یک پرسش ساده مانند: «بهترین زمان سال برای دیدن رنگ برگ‌ها در شیراز کی است؟» کارتان را راه می‌اندازد و جواب مناسبی می‌دهد. اما می‌توانید این پرسش را حرفه‌ای‌تر و دقیق‌تر کنید.
این پرامپت را با سوال قبلی مقایسه کنید: «تو یک زیست‌شناس و متخصص با تجربه در زمینه شیرازگردی هستی. با توجه به الگوهای هوایی اخیر در شیراز، بهترین فصل برای تماشای برگ‌های پاییزی در این شهر چه زمانی است؟ لطفاً این موضوع را خیلی ساده و قابل فهم برای کودکان توضیح بده.»
تفاوت این دو پرسش در میزان جزییات و زمینه‌ای است که فراهم کرده‌اید. پرامپت نویسی هوش مصنوعی در سبک دومی باعث می‌شود ابزار پاسخی تخصصی‌تر، هدفمندتر و با زبانی مناسب مخاطب بدهد. همچنین اگر بخواهید خروجی هوش مصنوعی سبک نوشتاریِ شما را تقلید کند، می‌توانید نمونه‌های نوشتاری خود را به ابزار بدهید تا یاد بگیرد و مطابق آن بنویسد.
2- مشخص و دقیق بودن
هرچه پرامپت شما جزییات بیشتری داشته باشد، پاسخ هوش مصنوعی مرتبط‌تر و دقیق‌تر خواهد بود. به جای پرسشی کلی مثل «درباره تغییرات اقلیمی توضیح بده» بهتر است سؤال را محدودتر و شفاف‌تر کنید، مثلاً «تأثیرات اقتصادی بر تغییرات اقلیمی کشورهای در حال توسعه طی ده سال آینده چگونه است؟»
افزودن اطلاعاتی مانند سال، منطقه جغرافیایی، یا مقایسه بین مناطق مختلف، به شفافیت و تمرکز پاسخ کمک می‌کند. مشخص کردن وظیفه، ارائه مثال‌ها، یا تعیین قواعد و محدودیت‌ها هم باعث می‌شود خروجی دقیق‌تری بگیرید.
3- ساختن گفت‌وگو به‌صورت پله‌پله
این موضوع خصوصاً در پرامپت نویسی چت جی پی تی اهمیت زیادی دارد. این سیستم‌ها حافظه‌ای دارند که می‌توانند محتوای گفت‌وگوهای قبلی را به یاد بیاورند و بدون نیاز به تکرار زمینه‌سازی، پاسخ جدیدی بسازند. این ویژگی هوش مصنوعی در مدیریت ارتباط با مشتری کمک زیادی می‌کند.
مثلاً در مثال برگ‌های پاییزی، وقتی هوش مصنوعی پاسخ را برای کودکان ارائه داد، می‌توانید ادامه دهید و بگویید: «حالا این توضیح را خنده‌دارتر کن» یا «این بار برای دانشجویان رشته انگلیسی دانشگاه شیراز توضیح بده.»
این تعامل پله‌پله و تدریجی، یکی از ویژگی‌های کلیدی مدل‌های جدید در ابزارهای مختلف است که امکان استفاده بهتر و انعطاف‌پذیرتر از هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف، مثل هوش مصنوعی در فروشگاه‌های اینترنتی یا هوش مصنوعی در صنعت املاک را فراهم می‌کند. البته گاهی اگر موضوع جدیدی دارید، بهتر است گفت‌وگو را از نو شروع کنید تا مدل تمرکز خود را روی موضوع قبلی از دست ندهد.
6 نمونه پرامپت نویسی رایج برای کار با AI
همه پرامپت‌ها یکسان نیستند و شما بسته به هدفی که دارید ممکن است از استراتژی‌های مختلف پرامپت نویسی هوش مصنوعی استفاده کنید. در ادامه چند نوع پرامپت رایج آورده شده است:
| نوع پرامپت |
توصیف |
مثال |
| پرامپت تک بخشی (Zero-Shot Prompt) |
دستورالعمل‌های ساده و واضح بدون ارائه مثال که برای پاسخ‌های سریع و کلی مناسب هستند. |
«این مقاله را در ۵ نکته خلاصه کن.» |
| پرامپت چند بخشی (Few-Shot Prompt) |
ابتدا چند مثال از آنچه می‌خواهید هوش مصنوعی تقلید کند ارائه می‌دهید. این کار به مدل کمک می‌کند ساختار یا لحن مورد نظر شما را یاد بگیرد. |
«در اینجا ۲ خلاصه برای نمونه وجود دارد. سومین خلاصه را هم به همان سبک بنویس.» |
| پرامپت دستوری (Instructional Prompt) |
شامل دستورات مستقیم که با استفاده از افعالی مانند «بنویس»، «توضیح بده» یا «مقایسه کن» نوشته می‌شود. |
«خلاصه اجرایی این یادداشت را بنویس. کمتر از ۱۰۰ کلمه باشد.» |
| پرامپت نقش‌محور (Role-Based Prompt) |
از هوش مصنوعی بخواهید نقش، مسئولیت یا دیدگاهی خاص را بپذیرد. این روش پرامپت نویسی برای بهبود خلاقیت مدل و پاسخ‌های تخصصی کاربرد دارد. |
«تو استاد MBA هستی و داری طرح درس یک جلسه را آماده می‌کنی…» |
| پرامپت زمینه‌ای (Contextual Prompt) |
اینجا قبل از پرسش، پیش‌زمینه یا چارچوب مرتبطی ارائه می‌کنید. این کار به هوش مصنوعی کمک می‌کند پاسخ‌ها را برای مخاطب یا شرایط خاصی تنظیم کند. |
«این متن برای یک دوره کارشناسی اقتصاد رفتاری است که توسط یک استاد حرفه‌ای در دانشگاه فلان آموزش داده شده. آن را به زبانی ساده‌تر بازنویسی کن.» |
| پرامپت سیستمی / متا (Meta Prompt / System Prompt) |
اینجا دستورالعمل‌های پشت‌صحنه و در سطح سیستمی‌تر را دستخوش تغییر قرار می‌دهید. |
«همیشه پاسخ رسمی بده و منابع واقعی را ذکر کن. هرگز از خودت حدسی نزن.» |
3 نکته مهم در استفاده از پرامپت‌ها و هوش مصنوعی
- سعی کنید تمرکزتان بیشتر روی مسئله باشد، تا پرامپت نویسی. هوش مصنوعی و مدل‌های پایه آن به سرعت در حال پیشرفت هستند و برخی کارشناسان معتقدند اهمیت مهندسی پرامپت ممکن است کوتاه‌مدت باشد. مدل‌های هوش مصنوعی ممکن است به زودی خودشان توانایی نوشتن پرامپت را پیدا کنند.
- تعامل با هوش مصنوعی مثل یک گفت‌وگوی دوطرفه است که گاهی ممکن است پیچیده شود یا هوش مصنوعی موضوع را فراموش کند. بنابراین تمرکز روی هدف اصلی به جای تلاش خشک و خالی برای نوشتن پرامپت‌های بی‌نقص، می‌تواند رویکرد مفیدتری باشد.
- حواستان باشد که با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، هوش مصنوعی هنوز کامل نیست و مشکلاتی مانند دقت پایین اطلاعات و اشتباهات فاحش همچنان وجود دارد. بنابراین هنگام نوشتن پرامپت‌ها باید محدودیت‌های مدل را در نظر داشته باشید و نتایج را با نگاهی نقادانه بررسی کنید.
نمونه پرامپت‌های تخصصی هوش مصنوعی در حوزه فروش
حالا می‌رسیم به آموزش پرامپت نویسی هوش مصنوعی برای بخش فروش. این پرامپت‌ها در چهار دسته‌ی مشخص ارائه شده‌اند: مدیریت فروش، کارشناس فروش، تکنیک‌های فروش و روش‌های متقاعدسازی مشتری. هر پرامپت حاوی جزئیات دقیق است تا نیازهای واقعی کسب‌وکار را منعکس کند.
پرامپت برای مدیر فروش
فرض کنید به عنوان مدیر فروش یک شرکت ارائه دهنده سرویس خدمات ابری (SaaS) می‌خواهید ساختار کمسیون فروش تیم‌تان را بنویسید. این پرامپت هوش مصنوعی برای شما مناسب است:
به عنوان مدیر فروش یک استارتاپ SaaS، قصد دارم ساختار کمیسیون فروش رو بازطراحی کنم تا هم انگیزه ایجاد کنه و هم با بودجه شرکت هم‌خوانی داشته باشه. لطفاً سه مدل پیشنهادی ساختار کمیسیون فروش رو با جزئیات طراحی کن که شامل موارد زیر باشه:
- درصد کمیسیون پایه
- پاداش برای رسیدن به تارگت‌های ماهانه
- مشوق برای فروش محصولات جدید
- نحوه تفکیک برای نماینده‌های تازه‌کار و ارشد
هر مدل رو با مزایا و معایب توضیح بده و بگو کدوم مدل برای تیمی با ۵ نماینده فروش در مراحل رشد اولیه مناسب‌تره.
پرامپت برای کارشناس فروش
اگر به عنوان یه کارشناس فروش بخواهید یک اسکریپت تماس سرد بنویسید، چه کار می‌کنید؟ این ننمونه احتمالا خیلی کمک کننده باشد:
من به عنوان کارشناس فروش در یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات ابری کار می‌کنم. لطفاً یک اسکریپت تماس سرد (Cold Call Script) برای مشتریان بالقوه‌ای که CTO شرکت‌های متوسط در حوزه فناوری هستند، بنویس. اسکریپت باید کوتاه، مؤثر و قانع‌کننده باشه و به این موارد اشاره کنه:
- معرفی سریع من و شرکت
- اشاره به یک مشکل رایج در مدیریت منابع ابری
- ارائه راهکار ما
- دعوت به جلسه دمو
از لحن حرفه‌ای اما دوستانه استفاده کن.
پرامپت برای تکنیک‌های فروش
اگر به دنبال تکنیک‌های فروش حرفه‌ای هستید، این نمونه پرامپت برای هوش مصنوعی مثل چت جی پی تی عالی است:
لطفاً پنج تکنیک نوین فروش B2B که در سال ۲۰۲۵ توسط شرکت‌های موفق استفاده می‌شه رو معرفی کن. برای هر تکنیک موارد زیر رو توضیح بده:
- خلاصه تکنیک
- کاربرد اصلی آن
- مزایا و محدودیت‌ها
- مثالی واقعی از پیاده‌سازی
این تکنیک‌ها باید شامل روش‌های دیجیتال مدرن مثل استفاده از داده، هوش مصنوعی یا شخصی‌سازی عمیق باشن.
پرامپت روش‌های متقاعدسازی مشتری
حالا می‌رسیم به متقاعدسازی مشتری که یکی از مهمترین کارهایی است که هر کارشناس فروش باید انجام بدهد. مرحله‌ای حساس و حیاتی برای متقاعد کردن مشتری به خرید. این پرامپت هم می‌تواند به شما کمک کند:
به عنوان یک متخصص فروش در حال آماده‌سازی یک ارائه برای مشتری سازمانی هستم که در تصمیم‌گیری مردده. لطفاً پیشنهاد بده چطور می‌تونم از تکنیک‌های داستان‌سرایی (Storytelling) برای متقاعدسازی استفاده کنم. موارد زیر رو در پاسخ پوشش بده:
- ساختار داستان متقاعدکننده (مقدمه، بحران، راهکار، نتیجه)
- نکاتی برای ساختن یک روایت قابل‌باور و مرتبط با نیاز مشتری
- نمونه‌ای از یک روایت مناسب برای فروش راهکار تحلیل داده به یک مدیر ارشد مالی
لحن حرفه‌ای، خنثی و تحلیلی باشه.
جمع‌بندی
پرامپت خوب، به منزله‌ی نقشه‌ای دقیق برای راهنمایی مدل هوش مصنوعی است و می‌تواند کیفیت، دقت و کاربردپذیری خروجی را چند برابر کند. حتماً اخیراً متوجه گسترش روزافزون استفاده از ابزارهای AI در کسب و کارهای مختلف شده‌اید. بنابراین شما برای استفاده بهینه از این ابزارها باید روی پرامپت نویسی هوش مصنوعی مسلط باشید. یادگیری نوشتن پرامپت‌های مؤثر مهارتی ضروری است که می‌تواند نتایج دریافتی را تا حد زیادی بهبود دهد و هوش مصنوعی را به سوی خروجی‌های دقیق‌تر و هدفمندتر هدایت کند. همچنین از مزایای هوش مصنوعی در بهبود عملکرد CRM هم حتما آگاه هستید.
چه در زمینه‌ی تولید محتوا، تحلیل داده، فروش یا گفت‌وگوی ساده با یک چت‌بات فعالیت می‌کنید، دانستن نحوه‌ی طراحی و نوشتن پرامپت دقیق می‌تواند شما را چند قدم جلوتر از دیگران قرار دهد. با رعایت اصولی مثل ارائه‌ی زمینه، دقت در بیان خواسته و ساختن تعامل پله‌پله، می‌توان از هوش مصنوعی بهترین بهره را برد. فراموش نکنید: آینده متعلق به کسانی است که بلدند با هوش مصنوعی درست صحبت کنند!
سوالات متداول
پرامپت نویسی چیست؟
پرامپت نویسی یعنی نوشتن دستورهای متنی دقیق و هدفمند برای دریافت خروجی بهتر از هوش مصنوعی.
چه نکاتی در نوشتن پرامپت باید رعایت شود؟
مهمترین نکاتی که در آموزش پرامپت نویسی هوش مصنوعی مطرح هستند عبارتند از: ارائه زمینه و اطلاعات کافی، دقیق و مشخص بودن پرسش و ساخت گفت‌وگو به صورت تدریجی و پیوسته.
آیا هوش مصنوعی همیشه پاسخ‌های درست و دقیق می‌دهد؟
خیر، هوش مصنوعی هنوز دارای محدودیت‌هایی است و ممکن است اطلاعات نادرست یا سوگیری‌هایی داشته باشد.
