هر کسب و کاری از کارکنانش انتظار دارد که بزرگ فکر کنند، پشتکار داشته باشند، الهام بگیرند و حتی الهام‌بخش باشند. بنابراین سوال مهمی که پیش می‌آید این است که افراد به چه چیزی نیاز دارند تا بهترین باشند؟ برای پاسخگویی به این سوال مهم، یک روانشناس آمریکایی به نام آبراهام مازلو طرحی به نام «هرم مازلو» را ارائه کرده است. سپس این هرم مزلو برای استفاده در دنیای کسب‌وکار تعمیم یافت و به این ترتیب «هرم نیازهای مازلو در کسب و کار» هم ایجاد شد. تصویر خندان زیر مربوط به این روانشناس بزرگ، آقای آبراهام مازلو است!
تاریخچه هرم مازلو
آبراهام مزلو در سال 1943، یک نظریه در مورد انگیزش انسان‌ها ارائه کرد. این نظریه جنجالی که تاکنون در بازاریابی و روانشناسی موردبحث بوده، هرم مازلو (Maslows Hierarchy) نامیده می‌شود.
مزلو یک استاد روانشناسی بود که بعدها در دانشگاه بروکلین مشغول به تدریس شد. او یک سیستم 5 بخشی را برای دسته‌بندی نیازهای افراد در سطوح مختلف، ارائه کرد. سلسله‌مراتب نیازهای مازلو از یک سطح ابتدایی شروع می‌شود و به خودشکوفایی می‌رسد.
همان‌طور که در عکس زیر می‌بینید، این تئوری معمولاً در قالب یک هرم سلسله مراتب نمایش داده می‌شود.
بیایید ببینیم اصلا این هرم مازلو چیست؟
هرم نیاز مازلو چیست؟
مازلو یک نظریه‌ی روان‌شناختی در مورد انگیزش انسان مطرح کرد. نظریه مازلو می‌گوید برای ایجاد انگیزه در سطح بالا یا خودشکوفایی در یک فرد، اول باید به نیازهای اساسی‌تر او پرداخته شود و آنها را برطرف کرد. مدل سلسله مراتب نیازهای مازلو با نیازهای اساسی انسان یعنی نیازهای فیزیولوژیکی، امنیت و تعلق شروع می‌شود و سپس به عزت نفس و خودشکوفایی می‌رسد.
یعنی نیازها در این سلسله‌مراتب از پایین‌ترین سطح تا سطح نهایی عبارت‌اند از:
- نیازهای فیزیولوژیکی: غذا، آب، مسکن و خواب
- نیاز به امنیت: ایمنی، رهایی از ترس
- تعلق‌خاطر و دوست داشته شدن: دوستان، روابط صمیمی، عضویت در گروه
- احترام: اعتبار و احساس موفقیت
- خودشکوفایی: خلاقیت، دستیابی به پتانسیل کامل
هرم مازلو به زبان ساده بیان می‌کند وقتی نیازهای اساسی زندگی، مثل غذا و مسکن تامین شد، بعد نیازهای سطح بالاتر، مثل نیازهای اجتماعی، مطرح شده و رفتار فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
قبل از اینکه افراد بتوانند به تمام پتانسیل و ظرفیت وجودی خودشان پی ببرند و از آن استفاده کنند، نیازهای اولیه‌ی انسان یعنی نیازهای فیزیولوژیکی (یعنی تغذیه و سلامت)، نیازهای امنیتی (یعنی سرپناه و ثبات) و نیازهای اجتماعی (یعنی دوستی و تعلق) باید برطرف شود.
همین اصول در دنیای کسب و کار و تجارت هم صدق می‌کند. یعنی برای اینکه اعضای یک مجموعه کاری رشد کنند و از حداکثر پتانسیل وجودی خود استفاده کنند، اول باید نیازهای اساسی و اولیه‌ی آنها در اولویت قرار بگیرد و به آنها رسیدگی شود.
ما می‌توانیم از هرم نیازهای مازلو در کسب‌وکار استفاده کنیم تا نشان دهیم چگونه می‌توان از کارمندان یا اعضای یک تیم برای رسیدن به بالاترین سطح خودشکوفایی حمایت کرد. رسیدن به بالاترین سطح خودشکوفایی، به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا هم به بهترین خودشان تبدیل شوند و هم به موفقیت‌های مالی برسند.
هرم مازلو در کسب‌وکار
بیایید با کاربرد هرم مازلو در کسب‌وکار را ببینیم.
نیاز فیزیولوژیکی هرم مازلو
کاربرد در کسب‌وکار: محیط کار ایمن. نورپردازی مناسب. پاکیزگی محیط و تجهیزات. سیستم تهویه مطبوع. ابزارهای مناسب برای انجام بهترین کار.
مثال: شرکت گوگل یک سری دوچرخه و ماشین برقی دارد تا به وسیله آنها کارکنان به جلسات، مراکز بازی و غیره بروند. هدف این شرکت این است که کارکنانش راحت باشند.
نیاز به امنیت در هرم مازلو
کاربرد در کسب‌وکار: با احترام با کارکنان رفتار می‌شود. کارکنان آزاد هستند که ریسک کنند و مورد انتقاد قرار نمی‌گیرند.
مثال: فیسبوک به جای اینکه افراد را بر اساس تجربه و سن‌شان تقسیم کند و مسئولیت بدهد، به طور مشخص و خاص برای ایده‌ها و نظرات تمام کارکنان ارزش قائل است.
نیاز تعلق خاطر در هرم مازلو
کاربرد در کسب‌وکار: به همه افراد این فرصت داده می‌شود که شنیده شوند. یک اجتماع در کسب‌وکار ایجاد می‌شود. همکاران بخشی از یک گروه بزرگتر هستند. آنها درک واضحی از ماموریت ارزش محور دارند.
مثال: تیم مسئولیت اجتماعی شرکت HBO ، کارکنانش، افراد استعداد و شرکای غیرانتفاعی را با هم متحد می‌کند تا در مسائل اجتماعی تفاوت ایجاد کند.
نیاز احترام در هرم مازلو
کاربرد در کسب‌وکار: توانمندسازی. قدردانی عمومی. درک اینکه تک تک کارمندان در موفقیت نهایی شرکت نقش دارند. ایجاد حس ارزشمندی و مهم بودن در کارکنان.
مثال: شرکت Southwest به کارمندان اجازه می‌دهد مسافت بیشتری را طی کنند تا مشتریان را راضی نگه دارند و این اختیار را به آنها می‌دهد تا هر کار لازم است، انجام دهند.
نیاز خوشکوفایی در هرم مازلو
کاربرد در کسب‌وکار: به کارکنان فرصت بدهید تا بزرگ فکر کنند، خلاق باشند، آینده‌نگر باشند، ابداع گر باشند و مستقیما به مدیرشان گزارش دهند.
مثال: گوگل یک از نوآورترین شرکتهاست که توجه زیادی به این موضوع دارد و اصول نه‌گانه نوآوری را وضع کرده است. نتیجه آن هم گوگل نیوز، گوگل مپ و غیره است.
نیازهای رشد در مقابل کمبود
مازلو، سلسله مراتب خودش را به دو نوع کلی متفاوت از نیازها تقسیم کرد: نیازهای رشد و نیازهای کمبود.
تفاوت اصلی بین نیازهای رشد و کمبود، تغییر در انگیزه افراد در زمانی است که نیازهایشان برآورده می‌شود. انگیزه بیشتر، همان نیازهای رشدی هستند که تامین شده‌اند. برعکس، وقتی نیازهای کمبود تامین می‌شوند، انگیزه کم می‌شود.
خودشکوفایی، در ادامه رشد شخصی حاصل می‌شود. در نتیجه، آن را به یک نیاز رشد تبدیل می‌کند. نیازهای رشد، ناشی از اشتیاق برای بهتر شدن و رشد شخص هستند. همان‌طور که فرد، نیازهای رشد را برطرف می‌کند، انگیزه‌اش هم بیشتر می‌شود، چون اشتیاقش برای بهتر شدن، افزایش می‌یابد.
برعکس، نیازهای کمبود به چهار سطح زیر خودشکوفایی مربوط می‌شوند؛ یعنی نیازهای فیزیولوژیکی، امنیت، عشق و محبت و عزت نفس. نیازهای کمبود ناشی از اشتیاق فرد برای رهایی از کمبودها یا به دست آوردن چیزهایی است که در اختیار ندارد. همان‌طور که فرد، چیزهایی که ندارد را به دست می‌آورد، انگیزه‌اش برای کسب این چیزها هم کمتر می‌شود.
چطور هرم نیازهای مازلو را پیاده سازی کنیم؟
هرم مازلو یادآوری می‌کند که مدیران و کسب‌وکار آنها زمانی بهترین خروجی را از کارکنانشان دریافت می‌کنند که از دیدگاه ذینفعانشان با «طرز فکر بیرونی» به دنیا نگاه می‌کنند. یعنی نسبت به اعضای تیم خود همدلی، دلسوزی و محبت واقعی نشان می‌دهند. البته استانداردها و انتظاراتی هم دارند. تلاش برای درک نیازهای فیزیولوژیکی، امنیت، تعلق خاطر و عزت نفس ذینفعان برای ایجاد محیطی که استعدادها و برتری‌های افراد مورد اعتماد و حمایت قرار گیرد ضروری است.
ایجاد مدلی از «مدیریت مشارکتی» که در آن کارکنان در فرآیند تصمیم‌گیری درگیر هستند، باعث می‌شود در آن محیط نظرات کارکنان دیده و ارزش‌گذاری شود.
مدیرها همیشه به کار تیمی علاقه دارند ولی معمولا نقش خود را در ایجاد یک احساس تیمی مشترک که عملکرد و نتایج را تحت تاثیر قرار می‌دهد، فراموش می‌کنند. آنها باید نیازهای فیزیولوژیکی، امنیت، تعلق خاطر و عزت نفس ذینفعان خود را بشناسند و به طور فعال به آنها پاسخ دهند.
بهترین شرکت‌ها تیم کاری تشکیل می‌دهند که شرکت و اعضای آن ویژگی‌های زیر را دارند:
- اعضای آن با احترام و بزرگواری با یکدیگر رفتار می‌کنند.
- در آن شرکت هر فرد احساس می‌کند در آن شنیده می‌شود و احساس توانمندی می‌کند.
- آن شرکت جایی است که هر فرد از نقش و مسئولیت‌های خود آگاه است و می‌داند که چطور به مجموعه‌ی بزرگتر از خودش یعنی شرکتی که در آن فعالیت می‌کند، کمک کند.
- در آن تیم هیچ ترسی برای ریسک کردن وجود ندارد و همه نسبت به آن شرکت احساس مالکیت دارند.
- کار برای برطرف‌کردن این نیازها به افراد کمک می‌کند تا به بهترین خودشان تبدیل شوند و به کسب‌وکارها و برندها این امکان را می‌دهد تا در حوزه‌ی کاریشان به برتری برسند.
نقش هرم مازلو در برندینگ
اگر فرض کنیم که برند هم مثل یک موجود زنده یا انسان است، باید از طبقات هرم بالا برود. به این دلیل که مشتری‌های شما انسان هستند و فقط آنها می‌توانند به شما کمک کنند تا برندتان قابل اعتماد و معتبر باشد.
با پیروی از اصول اولیه مازلو و به کار بردن آنها در رشد کسب‌وکارتان می‌توانید یک برند واقعی بسازید. یعنی برند شما باید فراتر از نیازهای اولیه انسانی حرکت کند و هدف‌های والاتر را برآورده کند. در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم که چطور باید از طبقه‌های هرم به سمت بالا حرکت کنید.
چالش‌های نظریه هزم مازلو
در کنار تمام مزیت‌هایی که هرم نیازهای مازلو دارد، باید قبول کنیم که نقاط ضعفی هم دارد. مازلو دید مثبتی نسبت به انسان‌ها دارد، اما با توجه به واقعیت‌های روزمره، مثل خشونت و جرایمی که می‌بینیم، می‌توانیم اینطور استدلال کنیم که این دیدگاه چندان واقع‌گرایانه نیست.
به علاوه، هرم نیازهای مازلو روی تامین نیازهای افراد و پتانسیل رشد ما به عنوان افراد یک جامعه تمرکز دارد، اما این مساله را نادیده می‌گیرد که خود افراد، بخشی از مشکل جامعه هستند.
انتقادات به هرم مازلو
مهم‌ترین مشکل نظریه مازلو، روش کار اوست. مازلو مشخصات خودشکوفایی افراد را با استفاده از یک روش کیفی به نام تحلیل بیوگرافی مشخص می‌کند. او 18 نفر را به عنوان افراد خودشکوفا در نظر گرفته و بیوگرافی آنها را مطالعه می‌کند. بر اساس همین بررسی سطحی، ویژگی‌های این گروه خاص از افراد را تعیین می‌کند.
مازلو در نظریه هرم نیازهایش به شدت به نظرات شخصی متکی است که اعتبار داده‌ها را زیر سوال می‌برد.
انتقاد دیگری که به این نظریه وارد است، این است که نیازهای پایین‌تر باید قبل از اینکه فرد، پتامسیل خودش را شکوفا کند، تامین شوند. همیشه اینطور نیست. با بررسی فرهنگ‌های مختلف و افراد زیادی که در فقر زندگی می‌کنند، می‌بینیم افراد زیادی هنوز هم قادرند نیازهای سطح بالاتر مثل عشق و احساس تعلق خاطر را تامین کنند.
اینها تنها برخی از انتقادات واضح و به جایی است که به نظریه مازلو شده و اعتبار آن را زیر سوال برده است. پس در استفاده از آن باید دقت لازم را داشته باشید.
چگونه سلسله مراتب نیازهای مازلو را در محیط کار پیاده کنیم؟
با به کار بردن هرم مازلو در زندگی حرفه‌ای، می‌توانید زمینه‌هایی را پیدا کنید که نیاز به بهبود دارند.
قسمت بالای هرم
برای تامین نیازهای این قسمت هرم مازلو در محیط کار، باید خوشکوفا باشید. یعنی باید مهارت‌ها، توانایی‌ها و قابلیت‌هایتان را بشناسید. محیط کاری که پر از افرادی باشد که به سطح بالای سبسبه مراتب نیازهای مازلو رسیده‌اند، یک محیط کاری پویا و مشارکتی است.
انگیزه و رضایت شغلی
کارفرمایانی که نرخ تعامل پایینی با کارمندان‌شان دارند، اغلب نرخ جابجایی بالاتری داشته و از نظر اخلاقیات با کارکنان به مشکل می‌خورند. کارمندان در چنین محیطی، رضایت شغلی ندارند و به فکر تغییر شغل هستند.
با سرمایه‌گذاری روی جلب رضایت کارکنان می‌توانید رضایتمندی و انگیزه آنها و در نهایت بهره‌وری‌شان را بالا ببرید.
نتیجه‌گیری
جان کلام این است که برای موفقیت در کسب‌وکار به یک تیم قوی، پرتلاش، با اراده، خلاق و با اعتماد به نفس نیاز دارید. اما برای داشتن این تیم اول باید به نیازهای اولیه‌ی آنها توجه و رسیدگی کنید. هرم مازلو نشان می‌دهد که اول باید نیازهای فیزیولوژیکی، امنیت و تعلق خاطر به ترتیب برطرف شوند و بعد به سراغ نیازهای بالاتر یعنی عزت نفس و خودشکوفایی رفت. شما نمی‌توانید با نادیده گرفتن نیازهای اساسی انسان از او انتظار خلاقیت و خودشکوفایی داشته باشید.
همین هرم نیازهای مازلو در کسب و کار هم وجود دارد و شما می‌توانید به راحتی در محیط کار هم از آن استفاده کنید. بنابراین اگر به رشد کسب‌وکارتان اهمیت می‌دهید، «هرم مازلو در کسب و کار» را همیشه بخاطر داشته باشید و سعی کنید با یک برنامه‌ریزی اساسی، اول سطح رفاه و آسایش کارکنانتان را افزایش دهید و کم‌کم آن را به سمت عزت نفس، خودشکوفایی و خلاقیت ببرید. البته هرم مازلو علاوه بر دنیای کسب و کار در تمام زندگی کاربرد دارد و شما می‌توانید آن را به جنبه‌های دیگر زندگی هم تعمیم دهید و در جهت رشد و توسعه‌ی فردی از آن استفاده کنید.
سوالات متداول
چگونه می توان از نظریه مزلو در محیط کار استفاده کرد؟
در تئوری مزلو، کارکنانی که نیازهای آنها در پایین‌ترین سطح برآورده نشده است، بر اساس نگرانی‌هایشان برای جبران خسارت، ایمنی یا ثبات تصمیم گیری می‌کنند. بنابراین ضروری است که متخصصان منابع انسانی اطمینان حاصل کنند که این نیازها قبل از سایر نیازها در هرم برآورده می شوند.
چگونه می‌توان از هرم نیازهای مزلو برای ایجاد انگیزه در کارکنان استفاده کرد؟
طبق این نظریه، پایین ترین سطح نیازهای برآورده نشده در سلسله مراتب، محرک اصلی رفتار است. زمانی که این سطح ارضا شود، نیازها در سطح بعدی هرم شروع به انگیزش رفتار خواهند کرد. بر اساس این نظریه، رشد فردی کلید موفقیت یک سازمان است.
بسیار جالب بود قبلا هرم را دیده بودم ولی اینقدر ساده برام روشن نشده بود سپاسگزارم و آرزوی موفقیت دارم برای شما
سلام. سپاس از همراهی شما. خوشحالیم که براتون مفید بوده.