زمان خواندن 4 دقیقه
تاریخچه بازاریابی شبکه‌ای از جایی شروع شد که شرکت‌ها متوجه شدند افراد به دوستان و آشنایانشان بیشتر از بازاریاب‌ها اعتماد می‌کنند. از سوی دیگر فرصتی برای فعالیت جوانان به وجود آمد تا بتوانند کار پاره وقت داشته باشند.
بازاریابی شبکه ای که به نام‌های Multilevel Marketing یا Network Marketing در جهان معروف است، پدیده‌ای بوده که این سال‌ها به سرعت رشد کرده و هنوز گسترشش ادامه دارد. این واقعیت که هر کسی در هر کجا می‌تواند فروشنده یا توزیع‌کننده باشد و از ساخت شبکه درآمد کسب کند، این روش بازاریابی را برای افراد جذاب‌تر کرده است. اما تاریخچه بازاریابی شبکه ای از کجا شروع شده است؟ اصلاً تعریف دقیق این روش بازاریابی چیست؟ در این مقاله قرار است پاسخ این سؤالات را بررسی کنیم.
بازاریابی شبکه ای یا چند سطحی که به نام اختصاری MLM معروف است، یک مدل تجاری است که در آن تیم‌های فروش به‌هم‌پیوسته به صورت سلسله‌مراتبی محصولاتی را مستقیماً به مصرف‌کنندگان می‌فروشند و هم‌زمان زیرمجموعه‌ها یا نمایندگان فروش بیشتری استخدام می‌کنند.
اعضای موجود در یک شرکت MLM محصولات خاصی را به جامعه‌ای از مشتریان بالقوه می‌فروشند و تبلیغ می‌کنند. علاوه بر فروش، از آنها انتظار می‌رود که اعضای جدیدی را برای پیوستن به سطوحِ فروشِ در حال گسترشِ جذب کنند.
بنابراین در ساختار یک شرکت شبکه ای همیشه سطوح یا سلسله‌مراتبی از نقش‌ها یا وظایف وجود دارد که می‌توان از طریق فروش یا استخدام موفقیت‌آمیز بیشتر، از سطوح و پله‌های ترقی بالاتر رفت و پاداش‌های بیشتری گرفت.
نگاهی کوتاه به تاریخچه بازاریابی شبکه ای به ما نشان می‌دهد که علت محبوبیت این روش بازاریابی، سادگی آن است. افراد بدون اینکه نیازی به استخدام رسمی یا سرمایه‌گذاری در این کسب‌وکار داشته باشد، می‌توانند وارد آن شوند و با فروش و جذب افراد بیشتر، درآمد هنگفتی کسب کنند.
در ایالات متحده بیش از 70 درصد از درآمد فروش مستقیم از بازاریابی شبکه ای به دست می‌آید. همچنین تخمین زده می شود که بیش از 50 میلیون نفر در سراسر جهان در نتورک مارکتینگ مشغول باشند (منبع).
در بازاریابی چندسطحی یک شرکت که در زمینۀ فروش مستقیم (Direct Sales) کار می‌کند یا به طور کلی یک شرکت B2C (کسب‌وکار به مصرف‌کننده) محسوب می‌شود، محصولات یا خدماتش را به نمایندگان فروش می‌فروشد تا آنها به عنوان صاحبان مشاغل کوچک خود عمل کنند و از راه فروش آن محصولات درآمد کسب کنند.
این توزیع‌کنندگان مستقلی که در ساختار MLM به عنوان نمایندۀ فروش فعالیت می‌کنند سفیر برند (Brand Ambassador) یا میکرو اینفلوئنسر (Micro-Influencer) نامیده می‌شوند.
آموزش بازاریابی شبکه ای چندان هم سخت نیست. معمولاً وقتی یک نماینده فروش در سطح پایین محصولی را می‌فروشد، افراد بالاتر از او بخشی از آن درآمد را کسب می‌کنند. نمایندگان فروش در بازاریابی شبکه‌ای به صورت ساعتی دستمزد نمی‌گیرند، اما در عوض در همه سطوح کمیسیون‌های ساختاریافته‌ای وجود دارد که به عنوان درآمد اصلی مدنظر این نمایندگان است.
از اینکه تاریخچه نتورک مارکتینگ از کجا شروع می‌شود هیچ سابقۀ مستندی وجود ندارد. اما به طور کلی اعتقاد بر این است که این مفهوم منشأ خود را مدیون برند Nurtralite است. برندی که قبلاً به عنوان شرکت ویتامین کالیفرنیا شناخته می‌شد و محصولات مکمل غذایی را تولید می‌کرد.
در اوایل دهۀ 1940 این شرکت در زمینۀ فروش مستقیم کار می‌کرد.
به نظر می‌رسد تاریخچه بازاریابی شبکه ای وقتی شروع شد که توزیع‌کنندگان Nurtralite متوجه شدند با ارجاع و تبلیغ محصولاتشان به دوستان و افراد نزدیک خود می‌توانند فروش بیشتری داشته باشند.
البته در این مقطع زمانی، هیچ سیستمی برای شناسایی و پاداش دادن به توزیع‌کنندگان وجود نداشت. برای همین یک سیستم پرداخت پاداش 2 درصدی به توزیع‌کنندگان موفق طراحی شد و بعد از این بود که سیستم مدرن «فروش هرمی» (Pyramid Selling) متولد شد.
Nutralite به لطف شبکۀ در حال رشد خود توانست بازار مکمل‌های غذایی ایالات متحده و دیگر قاره‌ها را تصاحب کند و در دهه‌های بعد رشد و سود بی‌سابقه‌ای به دست بیاورند.
تاریخچه بازاریابی شبکه ای را می‌توان به تغییراتی که در شرکت Nutralite رخ داد مربوط دانست. در اوایل دهه 1960 «ریچارد دیویس» و «جی ون آندل» که از توزیع‌کنندگان Nutralite بودند، از این شرکت جدا شدند تا بیزنس خود را شروع کنند.
شرکتی که این دو تأسیس کردند، بعداً بزرگ‌ترین شرکت در دنیای تجارت شبکه‌ای شد و Amway نام گرفت. این شرکت با تولید محصولات خانگی و نظافتی شروع کرد و بعداً به سمت محصولات مکمل غذایی رفت.
در همین زمان توزیع‌کنندۀ دیگری به نام «فارست سی شاکلی» از Nutralite جدا شد و شرکت جدیدی به نام Shaklee را تأسیس کرد.
از همان زمان بود که تاریخچه بازاریابی شبکه ای رونق شدیدی گرفت و در جای جای دنیا صدها شرکت متولد شدند که روش‌های فروش هرمی یا شبکه‌ای را انتخاب کردند.
برندهای متعددی مثل Avon، Tupperware، Electrolux، Discovery Toys، Herbal life، Kleenez، Oriflame، Reliv و… با استفاده از این نوع فروش در سطح جهانی بسیار موفق بوده‌اند.
تیم‌های فروش شبکه‌ای اغلب دانشجویان، جوانان، زنان، مادران جوان یا به طور کلی کسانی که به دنبال شغل دوم هستند را جذب می‌کنند. این شرکت‌ها افراد را با وعدۀ استقلال مالی و فرصت‌های تجاری جدید وارد تیم خود می‌کنند.
تاریخچه بازاریابی شبکه ای به ما نشان داده که بحث اصلی در استراتژی نتورک مارکتینگ این است که مشتریان راحت‌تر به دوستان و آشنایان خود اعتماد می‌کنند.
بنابراین افراد به جای اینکه سراغ غریبهها بروند، بهتر است اول سراغ دوست و آشنا و فامیل بروند. نمایندگانی که از اطرافیان خود به عنوان پایگاه مشتری استفاده می‌کنند، با حمایت سریع‌تری مواجه می‌شوند و همین مثل یک موتور محرکه برای آنها عمل می‌کند.
برخی از روش‌های رایج فروش کالا در نتورک مارکتینگ عبارت‌اند از:
متأسفانه نتورک مارکتینگ هم مثل دیگر سوغاتی‌های غربی به شکل درستش وارد ایران نشد و از این مدل تجاری نوپا در ایران سوء استفاده‌های زیادی شد.
ایدۀ ابتدایی برندهایی که در ایران شروع به نتورک مارکتینگ کردند، اصلاً بازاریابی شبکه ای یا Multilevel Marketing نبود. بلکه آنها قصد داشتند به این اسم، نوعی آدم‌ربایی شبکه‌ای راه بیندازند.
درست است که تاریخچه بازاریابی شبکه ای در ایران را به شروع فعالیت این شرکت‌های هرمی نسبت می‌دهند اما اینجا افراد محصول خاصی را تولید و بازاریابی نمی‌کردند، بلکه فقط نقشه داشتند و پلن‌های درآمدزایی را به افراد ناآگاه می‌فروختند. طبیعی است که در چنین شرایطی بیشتر شرکت‌های شبکه‌ای ثبت نشده بودند و اصلاً محصول واقعی و حقیقی نداشتند.
از سال ۷۹ که فعالیت‌های شرکت گلدکوئست در ایران شروع شد و این برند با فریب مردم توسعه پیدا کرد، نام‌های تجاری دیگری هم وارد میدان شدند. نقطه مشترک همۀ آنها فعالیت هرمی یا پایرامید بود و همان‌طور که انتظار می‌رفت، «محصول» نقش چندانی در فعالیت‌هایشان نداشت.
این روند تا سال ۸۳ ادامه پیدا کرد و با بیشتر شدن اعتراضات و شکایت‌های مردمی، دولت شروع به تبلیغات منفی علیه این شرکت‌ها کرد و سعی شد ماهیت واقعی این برندها نمایان شود. اما تلاش‌های دولت در آن سال‌ها عملاً فایده‌ای نداشت.
تا جایی که همه فهمیدند تنها راه مقابله با چنین شرکت‌هایی ایجاد یک بستر سالم، قانونی و شرعی برای فعالیت‌های بازاریابی شبکه‌ای است که واقعاً محصول محور باشند.
این‌طوری بود که اساس‌نامه‌ای در این حوزه به تصویب رسید و همۀ ایرادات اقتصادی، قانونی و شرعی نتورک مارکتینگ برطرف شد.
به این ترتیب وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد همۀ شرکت‌هایی که تمایل به فعالیت در حوزۀ نتورک مارکتینگ دارند، باید نسبت به اخذ مجوز اقدام کنند و بعد شروع به زیرمجموعه گرفتن کنند.
بازاریابی شبکه ای یا همان نتورک مارکتینگ نوعی ساختار فروش مدرن است که در آن افراد مستقل محصولات یک شرکت را می‌خرند و خودشان به صورت جداگانه می‌فروشند. با فروش محصولات، پورسانتی به سطوح بالاتر زنجیره‌ها می‌رسد. تاریخچه بازاریابی شبکه ای با نام Nutralite در جهان شروع شد و امروز در ایران و سراسر دنیا شرکت‌های زیادی در بستر قانونی در حال بازاریابی شبکه‌ای هستند.
بازاریابی شبکه ای چیست؟
بازاریابی شبکه ای یا Network Marketing یک ساختار تجاری است که در آن تیم‌های فروش به‌هم‌پیوسته به صورت سلسله‌مراتبی، محصولاتی را مستقیماً به مصرف‌کنندگان می‌فروشند و هم‌زمان زیرمجموعه‌ها یا نمایندگان فروش بیشتری استخدام می‌کنند.
تاریخچه بازاریابی از کجا شروع شده است؟
این مفهوم منشأ خود را مدیون برند Nurtralite است. برندی که سابقاً با نام «ویتامین کالیفرنیا» شناخته می‌شد و در دهۀ 1940 این شرکت در زمینۀ فروش مستقیم کار می‌کرد. تاریخچه بازاریابی شبکه ای وقتی شروع شد که توزیع‌کنندگان Nurtralite متوجه شدند با ارجاع و تبلیغ محصولاتشان به دوستان و افراد نزدیک خود می‌توانند فروش بیشتری داشته باشند.
چقدر جالب توضیح داده بودید. عالی
سپاس از همراهی شما