تفکر انتقادی چیست؟ | از ویژگی ها و ذهنیت تا شیوه اجرای تفکر انتقادی

این روزها با گسترش چشمگیر جهان رسانه و فضای دیجیتال، اهمیت تفکر انتقادی آن‌قدر زیاد شده که در اغلب کشورها به‌عنوان یک موضوع پرطرف‌دار در علوم اجتماعی و روان‌شناسی مطرح شده است. در حال حاضر، محققان و اساتید در سراسر جهان در حال انجام پژوهش‌های گسترده‌ای در زمینه تفکر انتقادی هستند. مخصوصا برای ما که در فضای بازاریابی دیجیتال فعالیت می‌کنیم، یادگیری در این باره و ترکیب با دانش شغلیمان خیلی هیجان انگیزه است.

در این درسنامه پس از پاسخ به این سؤال که تفکر انتقادی چیست، درباره مهارت‌هایی صحبت می‌کنیم که زیرمجموعه این مفهوم هستند و با توسعه آن‌ها می‌توانیم به صورت انتقادی فکر کنیم.

تفکر انتقادی چیست؟

تفکر انتقادی، فرآیند تجزیه‌وتحلیل اطلاعات برای تصمیم‌گیری یا قضاوت کردن است. در این فرآیند، فرد توانایی سوال پرسیدن، ارزیابی و تفسیر اطلاعات را به صورت منطقی دارد. به طور کلی، تفکر انتقادی به زبان ساده یعنی بر اساس اطلاعات قابل اعتماد، قضاوت معتبری داشته باشیم.
 

تاریخچه تفکر انتقادی

مفهوم تفکر انتقادی ریشه تاریخی دارد. ریشه آن به روش تدریس و بینش سقراط در 2500 سال قبل برمی‌گردد که با روش سوال پرسیدن کنجکاوانه در زمانی کشف شد که مردم نمی‌توانستند به طور منطقی ادعایشان را ثابت کنند. سقراط این حقیقت را بنیانگذرای کرد که فرد به پشتوانه قدرت نمی‌تواند ادعا کند که درک و دانش عمیقی نسبت به امور دارد. بلکه باید شواهد کافی، استدلال دقیق و فرضیات منطقی بیاورد.
 

شیوه تفکر انتقادی سقراط را افلاطون، ارسطو و شک گرایان یونانی دنبال کردند. در قرون وسطی، تفکر انتقادی سیستماتیک در نوشته‌ها و آموزش‌های متفکران آن زمان مشهود بود. در دوره رنسانس، انبوه دانشمندان اروپایی، شروع به تفکر انتقادی کردند درباره مذهب، هنر، جامعه، ذات انسان، قانون آزادی کردند.
 

این روند ادامه داشت تا قرن نوزدهم که تفکر انتقادی گسترش بیشتری یافت و در حوزه زندگی اجتماعی انسان هم مطرح شد. در آن زمان، تفکر انتقادی در مسائل کاپیتالیسم به کار گرفته شد و موجی از انتقادات به امور اجتماعی و اقتصادی را به دنبال داشت.
 

تفکر انتقادی روز به روز پیشرفت کرد، به طوری که امروزه، ما در تمام حوزه‌ها شاهد کاربرد آن هستیم و می‌بینیم که بدون تفکر انتقادی به راحتی دچار انحراف می‌شویم.

ویژگی افرادی که تفکر انتقادی دارند

خیلی‌ها فکر می‌کنند افرادی که تفکر انتقادی را به طور مداوم به کار می‌برند، این ویژگی توی خون‌شان بوده و از کودکی آن را دارند. اما پژوهش‌ها ثابت کرده‌اند که هیچ‌کس با این نوع طرز فکر متولد نمی‌شود. تفکر انتقادی از آن ویژگی‌هایی است که با تمرین و تمرکز آموخته می‌شود و سپس با تکرار بهبود می‌یابد.

تفکر انتقادی بیشتر با استدلال همراه است. مثلاً ممکن است از ما خواسته شود که به طور انتقادی در مورد استدلال‌های دیگران فکر کنیم یا از خودمان نوعی استدلال خلق کنیم. برای همین، اگر می‌خواهیم به یک متفکر انتقادی بهتر تبدیل شویم، باید موارد زیر را یاد بگیریم:
 

شفاف‌سازی (Clarify):

شفاف‌سازی هدف و متن به شما کمک می‌کند روی تفکر خود تمرکز کنید و درگیر اطلاعات بی ربط و زیاد نشوید. وقتی درباره چیزی تفکر انتقادی انجام می‌دهید، با پرسیدن چند سوال اساسی، شفاف‌سازی کنید:

• مشکل اصلی و موضوع چیست؟
• می‌خواهم به چه چیزی برسم؟
• آیا اطلاعات کافی در اختیار دارم؟

ما در درس اول همین درسنامه این موضوع را کامل توضیح داده‌ایم.
 

پرسش (Question):

یاد بگیرید چطور منابع اطلاعاتی را انتخاب کنید که از همه معتبرتر، دقیق‌تر و مرتبط‌‌تر با تفکرات شما باشند. پرسش درباره منابع موجود، در تفکر انتقادی خیلی مهم است، مخصوصا وقتی که از الگوریتم‌های جستجوی وب استفاده می‌کنید و تشخیص منبع معتبر از غیرمعتبر، سخت است.
سوال پرسیدن و زیر سوال بردن اطلاعات، موضوع درس دوم این درسنامه است.
 

شناسایی (Identify):

توانایی شناسایی استدلال، کمک می‌کند نکات اصلی در منابع خود را تشخیص دهید. این بخش مهم در تفکر انتقادی، کمک می‌کند متوجه شوید مردم چگونه تفکر خود را سازماندهی کرده و زمینه را برای تجزیه‌وتحلیل و ارزیابی فراهم می‌کنند تا بتوانید استدلال خودتان را ارائه دهید.
توضیحات مربوط به استدلال و شناسایی آن را می‌توانید در درس سوم این درسنامه بخوانید.
 

تجزیه‌وتحلیل (Analyze):

برای نشان دادن تفکر انتقادی خود، باید بتوانید به دقت منابع، استدلال‌ها، نظریه‌ها و فرآیندها را بررسی کرده و توضیح دهید که چطور کار می‌کنند. تجزیه‌وتحلیل منابع به معنی بررسی تمام اجزای آن، مثل استدلال‌ها، ادعاها، روش‌ها و شواهد موجود است. باید توضیح دهید که چطور با هم کار می‌کنند تا استدلالی را شکل دهند.
در درس چهارم این درسنامه درباره تجزیه‌وتحلیل منابع مختلف صحبت کرده‌ایم.
 

ارزیابی (Evaluate):

به عنوان کسی که تفکر انتقادی دارد، باید بتوانید استدلال‌ها و همچنین ادعاها، شواهد و منطق آنها را ارزیابی کنید. در هنگام ارزیابی منابع و استدلال‌ها، درباره کیفیت، ارزش یا اهمیت آنها قضاوت می‌کنید. همچنین متوجه نقاط قوت و ضعف آنها هم می‌شوید.
ارزیابی و بررسی استدلال دیگران موضوع مهمی است که در درس پنجم این درسنامه درباره‌اش توضیح داده‌ایم.
 

ایجاد یا سنتز ( Create یا Synthesize):

یاد بگیرید که چطور شواهد، استدلال‌ها و ادعاهای مختلف را جمع کرده و استدلال خودتان را بسازید. ایجاد استدلال یعنی شواهد، استدلال‌ها و ادعاها را گردهم بیاورید و ادعای خودتان را مطرح کنید. این یکی از چالش‌برانگیز‌ترین و مهیج‌ترین بخش‌های تفکر انتقادی است.
ارائه استدلال خودتان، نقش تعیین کننده‌ای در تصمیم‌گیری شما دارد. ما در درس ششم این درسنامه به این موضوع پرداخته‌ایم.
 

همان‌طور که می‌بینیم، مهارت‌های تفکر انتقادی کاملاً به هم مرتبط هستند و باید با هم کار کنند تا تفکر حاصل بتواند مؤثر واقع شود.
 

چطور به صورت انتقادی فکر کنیم؟

هیچ راه مشخصی برای فکر کردن به صورت انتقادی نیست. نحوه بررسی اطلاعات توسط شما به منبع اطلاعاتی که استفاده می‌کنید بستگی دارد.
 

با این حال، می‌توانید به طور سیستماتیک و انتقادی با پرسیدن یک سری سوالات خاص، اطلاعات به دست آمده را آنالیز کنید. سوالاتی که می‌پرسید باید روی ارتباط، قدرت، درستی و هدف منبع اطلاعات متمرکز باشند.

• برای اینکه تفکر انتقادی داشته باشید، بهتر است سوالات زیر را بپرسید:
• نویسنده مطلب چه کسی است؟ آیا در این زمینه تخصص دارد؟
• چه می‌گوید؟ آیا استدلالش مشخص است؟ آیا می‌توانید مطالب را خلاصه کنید؟
• چه موقع این حرف را زده است؟ آیا منبع آن جدید است؟
• این اطلاعات در کجا منتشر شده است؟ آیا یک مقاله آکادمیک است؟
• چرا نویسنده، این مطلب را منتشر کرده است؟ انگیزه‌اش از این کار چه بوده؟
• چطور استدلال کرده است؟ آیا مدرک و شاهدی هم دارد؟ آیا به نظرات یا احساسات متکی است؟ آیا از استدلال‌های دیگر هم استفاده کرده است؟

همچنین تفکر انتقادی شامل این می‌شود که به تعصبات و انحرافات خودتان هم آگاه باشید، نه اینکه فقط تعصبات دیگران را در نظر بگیرید. وقتی استدلال یا نتیجه‌گیری می‌کنید، می‌توانید سوالات مشابهی درباره حرف‌های خودتان هم بپرسید:

• آیا فقط شواهدی را در نظر گرفته‌ام که از نظرات من پشتیبانی می‌کنند؟
• آیا استدلال من به طور واضح و مشخص مطرح شده و منبع معتبری پشت آن قرار دارد؟
• آیا اگر شخص دیگری این استدلال را می‌آورد، آن را قبول می‌کردم؟

تفکر انتقادی چه کاربردی دارد؟

در این بخش می‌خواهیم ببینیم تفکر انتقادی در چه زمینه‌هایی کاربرد دارد. در اینجا به چند تا از مهم‌ترین موارد اشاره می‌کنیم.
 

علوم

تحقیقات انجام گرفته توسط دانشگاه کمبریج نشان می‌دهد فردی که مهارت‌های تفکر انتقادی را آموزش ببیند و در خودش تقویت کند، تصمیمات بهتری می‌گیرد.
 

تفکر انتقادی در محل کار

اگر تفکر انتقادی کمک کند از آگاهی خودتان در تصمیم‌گیری‌ها استفاده کنید، درآنصورت بدون شک می‌توان گفت که یکی از ارزشمندترین ابزارها برای موفقیت در کسب‌وکار است.
 

تفکر انتقادی در محل کار، زمانی بهترین نتیجه را می‌دهد که اطلاعات دقیق و معتبری در اختیار داشته باشید. یکی از ابزارهایی که اطلاعات دقیقی از مشتریان را به شما می‌دهد، نرم افزار CRM است. این نرم افزار با ذخیره سازی دقیق اطلاعات مشتریان و تجزیه‌وتحلیل آنها کمک می‌کند تصمیمات بهتری بگیرید. با خرید نرم افزار CRM و استفاده صحیح از آن، به خوبی می‌توانید رفتار مشتریان و نیازهایشان را شناسایی کرده و بر آن اساس اقدام کنید.
 

زندگی

افراد پس از یادگیری تفکر انتقادی، می توانند استدلال بهتری داشته باشند، روابط علت و معلول را بهتر شناسایی کنند، تصمیمات بهتری بگیرند و شواهد بیشتری را مدنظر قرار دهند. اگر مهارت تفکر انتقادی را در زندگی‌تان به کار ببرید، قطعا تصمیمات آگاهانه‌تری می‌گیرید که به موفقیت شما کمک زیادی می‌کند.
 

مثال‌های تفکر انتقادی

شرایط مختلفی هستند که نیازمند تفکر انتقادی هستند. برخی از مثال‌های آن عبارتند از:

• پرستاری که کیس‌ها را تجزیه‌وتحلیل می‌کند و درباره ترتیب درمان بیماران تصمیم‌ می‌گیرد.
• لوله کشی که در حال بررسی مواد مناسب برای یک کار خاص است.
• وکیلی که شواهد را بررسی کرده و از یک استراتژی استفاده می‌کند تا در محاکمه برنده شود یا تصمیم بگیرد که آن را خارج از دادگاه حل و فصل نماید.
• مدیری که بازخوردهای مشتریان را تجزیه‌وتحلیل کرده و از این اطلاعات برای تشکیل یک جلسه آموزش خدمات مشتریان برای کارکنان استفاده می‌کند.

جمع‌بندی

در این مقاله، به بررسی مفهوم تفکر نقادانه به زبان ساده پرداختیم و روش‌هایی را برای تقویت آن بررسی قرار دادیم. اگر به مثال‌هایی که در این مقاله مطرح شد فکر کنیم، قطعاً می‌توانیم به مسائل آینده نگاهی منطقی، دقیق و بدون تعصب داشته باشیم و با بهره‌گیری از تفکر انتقادی، به دنبال بهترین راه‌حل‌ها بگردیم.
 

لازم به ذکر است اگر به دنبال راهی برای فروش بیشتر هستید و به کمک تفکر انتقادی می‌خواهید درک بهتری از اوضاع و مشتریان خود داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم از راهنمایی‌های تیم مشاوره فروش دیدار هم کمک بگیرید. کارشناسان با تجربه ما، کمک می‌کنند در مدت کوتاهی فروش‌تان را متحول کنید.
 

حالا تصور کنید اگر با نگاهی منطقی و پرسشگرانه تفکر سیستمی هم داشته باشید، چه تحولی در کسب و کار یا حتی زندگی شخصی‌تان به وجود می‌آورید. اگر شما هم به نتیجه خوبی از این نوع نگرش دارید، نظرتان را با ما در میان بگذارید.
 

منابع:

• چرا تفکر انتقادی مهم است؟
• تعریف تفکر انتقادی و مثال‌های آن
• تفکر انتقادی چیست؟

×

یکشنبه نامه های رایگان دیدار!

با به‌روزترین و علمی ترین مقالات حوزه فروش و ارتباط با مشتری هر یکشنبه قبل از صرف صبحانه منتظر یک ایمیل خوشمزه از طرف ما باشید

• ایمیل