اثر حقیقت واهی چیست؟ خطای شناختی (۱۴) از لیست سوگیری‌های شناختی

۲۶ درس رایگان

بر اساس معتبرترین مقالات دنیا

بر پایه علم روانشناسی

اثر حقیقت واهی چیست؟ درس چهاردهم از سری سوگیری شناختی است، با خواندن این سری شما با خطاهای شناختی و سوگیری های آدم ها که نقش مهمی در تصمیم گیری ایشان ایفا می کند آشنا خواهید شد این دانش به شما در مذاکرات فروش و متقاعدسازی کمک خواهد کرد.

مشاهده درسنامه در انتهای مقاله

قسمت (14) از لیست سوگیری‌های شناختی (ویدیو)؛ سوگیری اثر حقیقت واهی (Illusory truth effect) یکی از خطاهای‌ ادراکی است که فرد پس از تکرار اطلاعات خاصی تمایل دارد همان را معتبر دانسته و باور کند.

آیا تا به حال فکر کرده اید چگونه می‌توانید دیگران را هیپنوتیزم کنید؟ برای مثال، در فیلم‌ها ابتدا چشمان فرد کاملاً باز هستند و این جمله که “تو داری به خواب میری… چشمات دارن سنگین می‌شن…” را بارها تکرار می‌کنند، در نتیجه کم کم پلک‌ها سنگین و در نهایت بسته می‌شوند. شما فکر می‌کنید دلیل این اتفاق چیست؟

اثر حقیقت واهی، یکی از سوگیری‌های شناختی و علت‌های این موضوع است. طبق این اثر، هر چیزی که تکرار شود، تبدیل به باور می‌شود. به بیان دیگر، احتمال اینکه شما چیزی را که ده بار شنیده اید باور کنید، در مقایسه با اینکه 5 بار آن را شنیده باشید، بیشتر است.

طبق گفته‌ی دکتر جرمی دین، “تکرار، یکی از ساده‌ترین و رایج‌ترین روش‌های متقاعد‌سازی است.”

اثر حقیقت واهی چیست؟

سوگیری شناختی اثر حقیقت واهی (اثر اعتبار یا اثر حقیقت) یعنی تمایل به درست انگاری و باور اطلاعات پس از تکرار آنها. همان طور که می‌دانید افراد با اطلاعاتی که با دانسته‌های قبلی آنها مرتبط است و آشنا به نظر می‌رسند، راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کنند و بالطبعتکرار این گفته‌ها به باور پذیر شدن آنها منتهی می‌شود. به طوری که شنیدن مکرر چیزی حتی به اشتباه می‌تواند باور مخاطب یا مشتری بالقوه را تحت تاثیر قرار دهد.

معایب اثر حقیقت واهی

کارتون نوستالژیک ملوان زبل و قوطی اسفناجش را به یاد بیاورید! این شخصیت برای افزایش انرژی و نیروی خود به مقدار زیاد اسفناج مصرف می‌کرد. این حقیقت به قدری تکرار شده بود که همه‌ی ما باور کرده بودیم با خوردن اسفناج تبدیل به فردی قوی می‌شویم! 

یا این ادعا که دیوار بزرگ چین از فضا قابل دیدن است. در حالی که با چشم غیر مسلح از مدار پایین زمین هم نمی‌توان آن را دید!

ذهن ما تمایل دارد باورها را با کمترین حجم پردازش اطلاعات به وجود بیاورد. در صورتی که تفکر و تحقیق و صرف زمان و انرژی برای بررسی صحت ادعایی لازم است. ولی ما دوست داریم از میانبرهای ذهنی استفاده کنیم و به سرعت به نتیجه برسیم. سوگیری چشم و هم چشمی نیز به تقویت این موضوع دامن می‌زند. 

همچنین، شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، توییتر، فیسبوک و… امروزه نقش مهمی در ایجاد باورهای کاربران دارند. کنترل بسیاری از عوامل خارجی از دست ما خارج است، اما ما مسئول باورهای خود هستیم. پس برای اینکه از اخبار جعلی در امان باشید، زمان و انرژی خود را هدفمند برنامه‌ریزی کنید. اهل تحقیق و آرامش باشید. احساسی، هیجانی و دهن بین نباشید. روزانه به دانش خود بیفزایید و ذهن‌تان را متمرکز، مسلط و مستقل نگه دارید.
 

چگونه از اثر حقیقت واهی جلوگیری کنیم؟

کاهش تاثیر سوگیری حقیقت واهی کار آسانی نیست. چون ناخودآگاه ما و سیستم پردازش خودکار مغزمان درگیر می‌شوند و معمولا به راحتی نمی‌توانیم تشخیص دهیم که در دام این سوگیری افتاده‌ایم. اما تحقیقات نشان می‌دهد با کمی تلاش و تفکر و بررسی دقیق‌تر موضوع می‌توانیم از گرفتار شدن در این سوگیری شناختی جلوگیری کنیم.
 

پاسخ واضح به اینکه چه کار کنیم که در دام سوگیری اثر حقیقت واهی نیفتیم، تفکر انتقادی است. همچنین اگر هر روز تصمیمات‌مان را بررسی کنیم، راحت‌تر می‌توانیم این سوگیری‌ها را شناسایی کنیم و گول‌شان را نخوریم. امروزه گوگل کار را بسیار آسان کرده. فقط کافیست وقتی چیزی را می‌شنوید آن را گوگل کنید تا از صحت و درستی آن مطمئن شوید.

نکته‌ی فروش: 

پیام اصلی‌تان را با کپی رایتینگ حرفه‌ای مشخص کنید و آن را بارها تکرار و بیان کنید. از مشتریان وفادار و افراد موثر بخواهید آن را به دفعات بازگو و تکرار کنند.
 

×