سوگیری تاییدی چیست؟ [تعریف + مثال + راه های غلبه بر آن از نظر روانشناسی]

۲۶ درس رایگان

بر اساس معتبرترین مقالات دنیا

بر پایه علم روانشناسی

سوگیری تاییدی چیست؟درس نوزدهم از سری سوگیری شناختی است، با خواندن این سری شما با خطاهای شناختی و سوگیری های آدم ها که نقش مهمی در تصمیم گیری ایشان ایفا می کند آشنا خواهید شد این دانش به شما در مذاکرات فروش و متقاعدسازی کمک خواهد کرد.

مشاهده درسنامه در انتهای مقاله

به ندرت پیش می‌آید آدم‌ها قبل از تصمیم‌گیری همه اطلاعات لازم را جمع کرده باشند. بیشتر اوقات شما با اطلاعات ناقصی تصمیم می‌گیرید که برای شما سوگیری شناختی (ویدئو) ایجاد می‌کند. به این معنی که به داده‌هایی توجه می‌کنید که سوگیری تایید را برایتان راحت می‌کند.
سوگیری تاییدی (Confirmation bias) یکی از خطاهای‌ ادراکی است که منجر به پشتیبانی و پذیرش اطلاعات پیشین ما می‌شود؛ به بیان دیگر، اولویت با اطلاعاتی است که عقاید قبلی ما را تایید کند.

 
بیایید ببینیم Confirmation bias چیست؟ تصور کنید شخصی عقیده دارد افراد چپ دست خلاق‌تر از افراد راست دست هستند. بنابراین هرگاه این شخص با افرادی روبرو شود که چپ دست و خلاق باشند، اهمیت بیشتری برای این شواهد قائل می‌شود زیرا از آنچه قبلاً باور داشته پشتیبانی می‌کند. حتی این شخص ممکن است به دنبال اثبات این موضوع، به دنبال افرادی بگردد که چپ دست و خلاق هستند! 
 
یا فردی را در نظر بگیرید که مخالف یا موافق موضوع خاصی است، نه تنها برای پشتیبانی از باور خود به دنبال اطلاعات می‌گردد، بلکه اخبار را به گونه‌ای تفسیر می‌کند که عقاید موجود و فعلی‌اش را هم تایید و حفظ کند. به این حالت، سوگیری تاییدی از سوگیری‌های شناختی گفته می‌شود.

سوگیری تاییدی در روانشناسی چیست؟

آیا می‌دانید باورهای شما از کجا می‌آیند؟ اگر شما هم مانند اکثریت مردم فکر کنید، احساس می‌کنید عقاید و اطلاعات شما منطقی و بی‌طرفانه است.ولی در واقعیت، همه‌ی ما مستعد ابتلا به سوگیری شناختی تاییدی هستیم. عقاید ما اغلب مبتنی بر توجه به اطلاعاتی است که آنها را پشتیبانی می‌کند و اطلاعاتی را که باورهایمان را به چالش بکشد، نادیده می‌گیرد.

به بیان دیگر،سوگیری شناختی تاییدی باعث می‌شود اطلاعاتی که عقاید قبلی شما را تایید می‌کند ارجح به نظر بیایند. به این معنی که پردازش و تفسیر اطلاعات به روشی است که آنچه قبلاً اعتقاد داشته اید را اثبات می‌کند.
 

انواع سوگیری تاییدی

به طور کلی، افراد به سه طریق سوگیری تاییدی را نشان می‌دهند:
 

جستجوی گزینشی

این نوع سوگیری زمانی اتفاق می‌افتد که فرد فقط به دنبال شواهد مثبت و تایید کننده بگردد. شواهدی که ثابت می‌کنند او اشتباه می‌کند را نادیده می‌گیرد.
 

تفسیر گزینشی

سوگیری تاییدی فقط به نوع اطلاعاتی که جستجو می‌کنید، محدود نمی‌شود. حتی اگر به دو نفر اطلاعات مشابهی بدهید، ممکن است آن را به طور متفاوتی تفسیر کنند.
 

یادآوری گزینشی

همچنین سوگیری تاییدی بر نوع اطلاعاتی که فرد می‌تواند به خاطر آورد هم تاثیر می‌گذارد.
 

سوگیری تاییدی چگونه قضاوت‌های ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

پیچیدگی سوگیری تاییدی تا حدودی ناشی از این واقعیت است که بدون درک این مفهوم، نمی‌توان بر آن غلبه کرد. حتی وقتی شواهدی از یک دیدگاه متعصب و دارای سوگیری می‌آوریم، باز هم ممکن است آن را تاییدی بر دیدگاه فعلی خودمان تعبیر کنیم.
 

یک تحقیق استنفورد، نصف شرکت‌کنندگان طرفدار مجازات اعدام بودند و نیمی دیگر مخالف آن. هر دو گروه جزئیات دو ماجرا را خواندند. به نصف شرکت کنندگان گفته شد که یک داستان طرفدار تاثیر بازدارنده مجازات اعدام است، و داستان دیگر مخالف آن است. سایر شرکت‌کنندگان، اطلاعات مخالفی را خواندند. اکثر شرکت کنندگان به دیدگاه اصلی خودشان پایبند بودند و به اطلاعاتی اشاره می‌کردند که طرف آن بود.
 

سوگیری تاییدی قضاوت‌های ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این سوگیری، دیدگاه جانبدارانه‌ای از اطلاعات را به ما می‌دهد، حتی وقتی که آمار و ارقام عددی داده می‌شود. درک این سوگیری تاییدی نمی‌تواند دیدگاه فرد را تغییر دهد. لوییس کارول می‌گوید، «ما همان چیزی هستیم که باور داریم» اما به نظر می رسد دنیا هم همان‌طوری است که باور داریم هست.

چند مثال سوگیری تاییدی در زندگی واقعی

سوگیری تاییدی در رژیم گرفتن

فرض کنید بحثی در ارتباط با رژیم‌های لاغری سریع در 15 روز راه می‌افتد و دو جهت‌گیری در ارتباط با این موضوع وجود دارد. گروهی موافق این روش هستند و گروهی کاملاً مخالف. 
 

افرادی که از این موضوع حمایت می‌کنند مدام به دنبال اطلاعات، اخبار و نظراتی هستند که نیاز به گرفتن چنین رژیمی را مسئله‌ای مهم و حیاتی جلوه دهد و همسو با عقاید آن ها باشد. از طرف دیگر، کسانی که مخالف و ضد این بحث هستند هم در پی منابع خبری‌ای هستند که مضرات و معایب گرفتن این سبک از رژیم و تاثیرات سوء آن را روی سلامتی را نشان دهد. 

همانطور که می‌بینید این دو گروه نظرات مختلفی راجع به یک موضوع دارند و تفسیر آنها بر اساس اعتقادات آنها است. به گونه‌ای که اگر نوشته‌ای مشابه در ارتباط با رژیم‌های لاغری مطالعه کنند، این سوگیری باعث می‌شود حتی جزئیات متن را طبق معلومات خودشان و در جهت تایید آنها درک کنند!
 
متاسفانه این سوگیری شناختی منجر می‌شود ما سلیقه‌ای به موضوعات نگاه کنیم بنابراین تصمیمات و انتخاب‌های ما نادرست از آب در می‌آیند. 
 

سوگیری تاییدی در کسب‌وکار

سوگیری تاییدی در محل کار نیز وجود دارد. سوگیری نسبت عملکرد خوب یا بد یک فرد متقاضی کار بر انواع سوالاتی که در فرآیند استخدام دریافت می‌کند، تاثیر بگذارد. کارفرمایان تمایل دارند زنان را نسبت به همتایان مرد خود با اعتماد به نفس کمتری ببینند که این امر باعث می‌شود زنان در گرفتن ترفیع ضعیف‌تر به نظر بیایند. نارضایتی عمومی از یک کارمند ممکن است منجر به این شود که مدیر عملکرد کاری خود را با دید منفی‌تری ببیند.
 

سوگیری تاییدی در فروش

اگر فروشندگان در جستجوی پاسخ خاصی از مشتریان خود باشند، ممکن است قربانی سوگیری شناختی تاییدی شوند. برای مثال، اگر فروشنده تصور کند که مشتری او می‌تواند از ویژگی جدید نرم افزار استفاده کند، از او می‌پرسد: “آیا می‌خواهید بهره وری کارمندان خود را افزایش دهید؟” البته که پاسخ مثبت خواهد بود، اما این امر به این معنا نیست که مشتری شما حتماً به ویژگی مد نظر شما احتیاج دارد!
 
نکته‌ی فروش: 

اگرچه در نظر گرفتن پیش فرض‌هایی قبل از این که با مشتری خود صحبت کنید، بسیار مفید است، اما فروشندگان باید همیشه پذیرای اطلاعات جدید مشتریان خود باشند و نیازهای آنها را بسنجند.
 

اخبار جعلی در شبکه های اجتماعی

کاربران شبکه‌های اجتماعی با تعداد زیادی از منابع خبری مواجه هستند که اعتبار آنها متفاوت است. اخبار جعلی با استفاده از عناوین هیجان انگیز و ادعاهای اثبات نشده در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند. افراد این اخبار را می‌بینند که با دیدگاه های مغرضانه آنها مطابقت دارد و آنها را بازنشر می‌کنند یا به اشتراک می گذارند و اطلاعات نادرست بیشتر منتشر می‌شود.
 

سوگیری تاییدی در موسیقی

سوگیری تاییدی در موسیقی یک نمونه جالب است، زیرا در واقع توضیح می‌دهد که چرا ما از شنیدن موسیقی لذت می‌بریم. طبق گفته دانیل لویتین، نویسنده کتاب «این مغز شماست در موسیقی»:
همانطور که موسیقی پخش می‌شود، مغز دائماً تخمین‌های خود از زمان وقوع ضربات جدید را به روز می‌کند و از تطبیق یک ضربه ذهنی با یک ضربه واقعی در جهان انرژی می‌گیرد.
 

اگر به اطرافتان دقت کنید، می‌توانید عکس العمل جوان‌ها به موسیقی‌های مد روز را ببینید یا حتی رفتاری که افراد مسن نسبت به شنیدن موسیقی دهه 40 یا 50 دارند. توانایی پیش بینی هر ضرب یا هجای متوالی ذاتاً لذت بخش است. این مورد از سوگیری تایید به خوبی به ما خدمت می‌کند. ما یاد می گیریم که الگوها و قراردادهای موسیقی را درک کنیم و از شنیدن آنها لذت ببریم.

آزمون‌های سنجش سوگیری تاییدی

برای اندازه‌گیری سوگیری تاییدی می‌توانید از یک سری آزمون‌ها کمک بگیرید تا ببینید چقدر بر رفتار فرد تاثیر گذاشته است.
 

آزمون وظیفه ویسون

در شکل استاندارد این آزمون از شرکت‌کنندگان خواسته می‌شود قانونی را پیدا کنند که فرد با آن آشناست و بعد سه عدد را به صورت متوالی بگوید (سه گانه). مثلا سه گانه 3،5،7 را می‌گوید. سپس از او می‌خواهند سه گانه دیگری بگوید. آنقدر این کار ادامه می‌یابد که مطمئن شوند قانون موردنظر فرد را پیدا کرده‌‌اند.
ویسون متوجه شد افراد، در دفعات بعد فقط اعداد فرد و صعودی را بیان می‌کردند. در واقع، حاضر نبودند سه گانه‌های متفاوتی را تولید کنند.
 

آزمون انتخاب ویسون

ویسون یک مطالعه انجام داد تا ببیند که آیا افراد متوجه روابط ساختگی می‌شوند یا نه. ابتدا 4 کارت به فرد می‌دادند و توضیح می‌دادند که در یک طرف هر کارت یک عدد نوشته شده و در طرف دیگر آن، یک حرف قرار دارد. ترتیب کارت‌ها به صورت D, A, 3, 7 بود. بعد این توضیح را می‌دادند که اگر یک طرف کارت حرف D باشد، طرف دیگرش عدد فرد است. از آنها می‌خواستند فقط کارت‌هایی را انتخاب کنند که از این قانون پیروی می‌کنند.
در اینجا اکثر افراد مایل بودند فقط کارت D و یا کارت D و 3 را انتخاب کنند که فرضیه را تایید کند. آنها خیلی کم کارت‌های A و 7 را انتخاب می‌کردند.

سوگیری تاییدی و AI

وقتی از هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم، به نحوی در عملکرد سیستم تاثیر می‌گذاریم. در حالی که گفته می‌شود نرم‌افزارهای هوش مصنوعی برای این هستند که اطلاعات بی طرف و دقیقی را به ما ارائه دهند، اما شخصی که از آن نرم افزار استفاده می‌کند هم ممکن است در پاسخ نرم‌افزار تاثیر بگذارد. مثلا اگر از یک نرم افزار AI استفاده می‌کنید تا درباره کاندیدهای مختلف تحقیق کنید، نحوه سوال پرسدین شما از نرم‌افزار، در پاسخی که سیستم می‌دهد، تاثیر دارد. مثلا اگر بپرسید: «آیا باید به نماینده X به جای نماینده Y رای بدم؟» یا اینکه «نقاط قوت هر کدام از نمایندگان X و Y را بگو.» با هم فرق دارند. در واقع، بسته به اینکه «مایلید چه بشنوید»، ممکن است به طور ناخودآگاه سیستم را ترغیب کنید طوری پاسخ بدهد که در راستای الگوهای فکری خودتان باشد.
 

پس اینکه فکر کنید AI کاملا بی طرف است، خیر اینطور نیست. هوش مصنوعی از مجموعه داده‌های بزرگی استفاده می‌کند تا درباره موضوعات مختلف، اطلاعات کسب کند. بسته به اندازه و جامع بودن این داده‌ها، شاید پاسخ‌های آن با انحرافاتی همراه باشد. پس بهتر است در هنگام استفاده از AI هم دقت لازم را داشته باشید.

چگونه از سوگیری تایید جلوگیری کنیم؟

• به دنبال نظرات مخالف باشید، حتی اگر این نظرات در ابتدا برای شما ناراحت کننده به نظر برسد. سعی کنید منطق پشت نظرات مخالف را درک کنید.
• برای جمع آوری اطلاعات در مورد یک محصول فقط به یک منبع اطلاعاتی تکیه نکنید. به منابع اطلاعاتی متعدد نگاه کنید.
• دانش بزرگترین دوست شما در غلبه بر تعصبات است. دانش خود را در مورد مفاهیم مختلف موضوعی که می‌خواهید درباره آن تصمیم بگیرید مانند سرمایه گذاری و خرید، بازارهای مالی و اقتصاد افزایش دهید تا تصمیمات بهتری بگیرید.
• در موارد خاص با مشاور خود مشورت کنید. او می تواند در مورد روش منضبط و سیستماتیک تصمیم‌گیری و نحوه جلوگیری از سوگیری تاییدی کمک کند.

×